"وزیر اعظم بھارت" کے نسخوں کے درمیان فرق

حذف شدہ مندرجات اضافہ شدہ مندرجات
سطر 40:
==== 1947ء-1984ء ====
1974ء سے اب تک 14 مختلف وزرائے اعظم ہوئے ہیں،{{Efn|اس میں [[گلزاری لال نندا]] شامل نہیں ہیں جنہوں نے در مرتبہ وزارت عظمی کی کرسی سنبھالی ہے۔}} پہلی دو دہائی تقریباً [[انڈین نیشنل کانگریس]] کے قبضہ میں رہی ہے ۔ پہلا وزیر اعظم [[جواہر لعل نہرو]] تھا جس نے 15 اگست 1947ء کو حلف لیا۔ نہرو نے لگاتار 17 برسوں تک اس عہدہ پر رہ کر اپنے فرائض انجام دیے کیونکہ اس دوران میں وہ انتخابات جیت تے رہے۔ ان کا دور مئی 1964ء میں ان کی وفات پر ختم ہوا۔ <ref name=":0">{{Cite news|url=https://books.google.com/books?id=XUEEAAAAMBAJ&pg=PA32#v=onepage&q&f=false|title='A Man Who, with All His Mind and Heart, Loved India'|date=5 جون 1964|work=Life Magazine|publisher=Time Inc|year=|location=|pages=32|language=en|isbn=| archiveurl = http://web.archive.org/web/20181226123659/https://books.google.com/books?id=XUEEAAAAMBAJ&pg=PA32 | archivedate = 26 دسمبر 2018 }}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.nytimes.com/learning/general/onthisday/big/0527.html|title=India Mourning Nehru, 74, Dead of a Heart Attack; World Leaders Honor Him|date=27 مئی 1964|website=[[نیو یارک ٹائمز]]|publisher=[[A.G. Sulzberger]]|others=Special to ''The New York Times''|issn=0362-4331|oclc=1645522|access-date=4 اپریل 2018| archiveurl = http://web.archive.org/web/20181226123533/https://archive.nytimes.com/www.nytimes.com/learning/general/onthisday/big/0527.html | archivedate = 26 دسمبر 2018 }}</ref> نہرو کی موت کے بعد سابق [[وزیر داخلہ]] [[لال بہادر شاستری]] وزیر اعظم بنے۔ ان ہی کے دور میں [[پاک بھارت جنگ 1965ء]] ہوئی۔ شاستری کی موت [[اعلامیہ تاشقند]] پر دستخط کرنے کے بعد [[تاشقند]] میں ہی دل کے دورہ کی وجہ سے ہوئی۔ <ref>{{Cite web|url=http://www.bbc.co.uk/blogs/thereporters/soutikbiswas/2009/08/was_mr_shastri_murdered.html|title=Was Mr Shastri murdered?|last=Biswas|first=Soutik|date=27 اگست 2009|website=[[برطانوی نشریاتی ادارہ]]|access-date=4 اپریل 2018| archiveurl = http://web.archive.org/web/20181226123706/http://www.bbc.co.uk/blogs/thereporters/soutikbiswas/2009/08/was_mr_shastri_murdered.html | archivedate = 26 دسمبر 2018 }}</ref>
شاستری کے بعد [[اندرا گاندھی]] بحیثیت اول خاتون وزیر اعظم منتخب ہوئیں۔ ان کا پہلا دور 11 سال تک چلا جس میں انہوں نے [[بینکوں کا قومیانہ]] کیا، <ref>{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/52992056|title=Working a democratic constitution: A history of the Indian experience|last=Granville|first=Austin|publisher=[[اوکسفرڈ یونیورسٹی پریس]]|year=2003|isbn=978-0-19-565610-7|location=[[دہلی]]|pages=215|oclc=52992056| archiveurl = http://web.archive.org/web/20181226123551/https://www.worldcat.org/title/working-a-democratic-constitution-a-history-of-the-indian-experience/oclc/52992056 | archivedate = 26 دسمبر 2018 }}</ref> [[بھارت میں صرف خاص]] اور سیاسی عہدہ کا خاتمہ کیا۔ ان سے قبل [[برطانوی ہند کے صوبے اور علاقے]] کی [[نوابی ریاست]] کے شاہی خاندانوں کے افراد سیاسی عہدے اور صرف خاص کا فائدہ اٹھاتے تھے۔ ۔<ref>{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/54023168|title=India's silent revolution: The rise of the lower castes in North India|last=Christophe|first=Jaffrelot|publisher=[[C. Hurst & Co.]]|year=2003|isbn=978-1-85065-398-1|location=[[لندن]]|pages=131–142|oclc=54023168| archiveurl = http://web.archive.org/web/20181226123527/https://www.worldcat.org/title/indias-silent-revolution-the-rise-of-the-lower-castes-in-north-india/oclc/54023168 | archivedate = 26 دسمبر 2018 }}</ref> ان کے علاوہ [[پاک بھارت جنگ 1971ء]] اور آزاد [[بنگلہ دیش]] کا قیام بھی ان ہی کے دور میں واقع ہوا۔ <ref>{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/57054139|title=A History of India|last=Hermann|first=Kulke|last2=Rothermund|first2=Dietmar|publisher=[[روٹلیج]]|year=2004|isbn=978-0-415-32919-4|edition=4th|location=[[نیو یارک شہر]]|pages=359|oclc=57054139| archiveurl = http://web.archive.org/web/20181226123557/https://www.worldcat.org/title/history-of-india/oclc/57054139 | archivedate = 26 دسمبر 2018 }}</ref><ref>{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/46977934|title=One world divisible: a global history since 1945|last=David|first=Reynolds|publisher=[[W. W. Norton]]|year=2001|isbn=978-0-393-32108-1|location=[[نیو یارک شہر]]|pages=244–247|oclc=46977934| archiveurl = http://web.archive.org/web/20181226123646/https://www.worldcat.org/title/one-world-divisible-a-global-history-since-1945/oclc/46977934 | archivedate = 26 دسمبر 2018 }}</ref> ان ہی کے دور میں 1975ء میں ریفرینڈم کے ذریعے [[سکم]] کو بھارت میں شامل کیا گیا۔ <ref>{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/561996779|title=Himalayan Anthropology: The Indo-Tibetan Interface|publisher=Mouton|year=1978|isbn=978-3-11-080649-6|editor-last=Fisher|editor-first=James F.|location=[[ہیگ]]|pages=225|oclc=561996779| archiveurl = http://web.archive.org/web/20181226123550/https://www.worldcat.org/title/himalayan-anthropology-the-indo-tibetan-interface/oclc/561996779 | archivedate = 26 دسمبر 2018 }}</ref> بھارت کا[[ پہلا ایٹمی تجربہ]] [[پوکھرن]] میں ان ہی کے دور میں ہوا۔ 1975ء میں صدر [[فخر الدین علی احمد]] اندرا گاندھی کے مشورہ پر [[ہنگامی صورت حال]] نافذ کر دیا، ایک ایسا دور جسے حقوق انسانی کی خلاف ورزی کے لیے جانا جاتا ہے۔<ref>{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/46421940|title=Unsettling memories: narratives of the emergency in Delhi|last=Emma|first=Tarlo|publisher=[[University of California Press]]|year=2001|isbn=978-0-520-23120-7|location=[[برکلے، کیلیفورنیا]]|oclc=46421940| archiveurl = http://web.archive.org/web/20181226123620/https://www.worldcat.org/title/unsettling-memories-narratives-of-the-emergency-in-delhi/oclc/46421940 | archivedate = 26 دسمبر 2018 }}</ref><ref>{{Cite web|url=http://archive.indianexpress.com/news/a-tale-of-three-emergencies-real-reason-always-different/235992/0|title=A tale of three Emergencies: real reason always different|last=Jaitley|first=Arun|authorlink=Arun Jaitley|date=5 نومبر 2007|website=[[The Indian Express]]|oclc=70274541|access-date=4 اپریل 2018| archiveurl = http://web.archive.org/web/20181226123529/http://archive.indianexpress.com/news/a-tale-of-three-emergencies-real-reason-always-different/235992/0 | archivedate = 26 دسمبر 2018 }}</ref>
ملک گیر احتجاجات کے بعد 1977ء میں ایمرجنسی ختم کر دی گئی اور 1977ء کے [[بھارتی انتخابات]] ہونے والے تھے۔ ایمرجنسی کے بعد حزب مخالف کی تمام جماعتوں نے ایک ساتھ [[جنتا پارٹی]] کیa زیر قیادت [[1977ء کے بھارتی عام انتخابات]] میں کانگریس کے خلاف انتخابات میں قدم رکھا اور کانگریس کو شکست دی۔ سابق ڈپٹی وزیر اعظم [[مورار جی دیسائی]] وزیر اعظم متخب ہوئے۔ وہ پہلے غیر کانگریسی وزیر اعظم تھے۔ دیسائی کی حکومت مختلف پارٹیوں کا مجموعہ تھی جن کے نظریات میں خاصا اختلاف تھا لہذا اتحاد بنائے رکھنا ان کے لیے ایک چیلینج تھا۔ بالآخر ڈھائی سال سے زیادہ مدت مکمل کرنے کے بعد 28 جولائی 1979ء کو دیسائی کو استعفی دینا پڑا اور حکومت گر گئی۔ اس کے بعد دیسائی کی حکومت میں رہے ڈپٹی وزیر اعظم [[چرن سنگھ]] نے کانگریس کی تائید کے بعد [[لوک سبھا]] میں اکثریت ثابت کر دی اور وزارت عظمی کا حلف لے لیا۔ <ref>{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/290470064|title=Predictioneer's game: Using the logic of brazen self-interest to see and shape the future|last=Bueno de Mesquita|first=Bruce|publisher=[[Random House]]|year=2009|isbn=978-0-8129-7977-0|edition=1st|location=[[نیو یارک شہر]]|pages=xxiii|oclc=290470064| archiveurl = http://web.archive.org/web/20181226123711/https://www.worldcat.org/title/predictioneers-game-using-the-logic-of-brazen-self-interest-to-see-and-shape-the-future/oclc/290470064 | archivedate = 26 دسمبر 2018 }}</ref><ref>{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/74972515|title=The Congress, Indira to Sonia Gandhi|last=Sanghvi|first=Vijay|publisher=Kalpaz Publications|year=2006|isbn=978-8178353401|location=[[دہلی]]|pages=114–122|oclc=74972515| archiveurl = http://web.archive.org/web/20181226123612/https://www.worldcat.org/title/congress-indira-to-sonia-gandhi/oclc/74972515 | archivedate = 26 دسمبر 2018 }}</ref> حالانکہ اس کے فوراً بعد کانگریس نے اپنی حمایت واپس لے لی اور چرن سنگھ کو استعفی دینا پڑا۔ انہوں نے صرف پانچ ماہ بحیثیت وزیر اعظم اپنی خدمات انجام دیں۔ یہ کسی بھی وزیر اعظم کا سب سے مختصر دور ہے۔
[[ا980ء]] میں3 سال کے وقفہ کے بعد کانگریس پھر حکومت میں آئی اور اس مرتبہ اسے مکمل اکثریت حاصل تھی۔ اندرا گاندھی پھر وزیر اعظم بنیں اور یہ ان کا دوسرا دور تھا۔ <ref>{{Cite news|url=https://www.history.com/this-day-in-history/indira-gandhi-becomes-indian-prime-minister|title=Indira Gandhi becomes Indian prime minister – Jan 19, 1966|work=[[History (U.S. TV network)|History]]|access-date=4 اپریل 2018|publisher=[[A&E Networks]]| archiveurl = http://web.archive.org/web/20181226123530/https://www.history.com/this-day-in-history/indira-gandhi-becomes-indian-prime-minister | archivedate = 26 دسمبر 2018 }}</ref> ان کے اس دور میں [[سکھ مت]] کی سب سے مقدس جائے عبادت [[ہرمندر صاحب]] میں [[بھارتی فوج]] کے ذریعے [[آپریشن بلیو اسٹار]] انجام دیا گیاجس میں ہزاروں افراد مارے گئے۔ <ref>{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/593248991|title=Globalizations and social movements: Culture, power, and the transnational public sphere|last=Guidry|first=John A.|last2=Kennedy|first2=Michael D.|last3=Zald|first3=Mayer N.|publisher=[[University of Michigan Press]]|year=2000|isbn=978-0-472-06721-3|location=[[این آربر، مشی گن]]|pages=319|oclc=593248991| archiveurl = http://web.archive.org/web/20181226123512/https://www.worldcat.org/title/globalizations-and-social-movements-culture-power-and-the-transnational-public-sphere/oclc/593248991 | archivedate = 26 دسمبر 2018 }}</ref> اس کے معا بعد 31 اکتوبر 1984ء کو اندرا جی کا 1، [[صدفر جنگ روڈ]] ،،[[ نئی دہلی]] پر واقع ان کے رہائشی گھر کے باغ میں گولی مارکر ان کا قتل کر دیا گیا۔ ان کے قاتلین ان کے ہی دو جسمانی محافظ [[ ستونت سنگھ]] اور [[ بے انت سنگھ]] تھے۔ <ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/1989/01/06/world/india-hangs-two-sikhs-convicted-in-assassination-of-indira-gandhi.html|title=India Hangs Two Sikhs Convicted In Assassination of Indira Gandhi|last=Crossette|first=Barbara|date=6 جنوری 1989|work=[[نیو یارک ٹائمز]]|access-date=4 اپریل 2018|publisher=[[A.G. Sulzberger]]|others=Special to ''The New York Times''|issn=0362-4331|oclc=1645522| archiveurl = http://web.archive.org/web/20181226123544/https://www.nytimes.com/1989/01/06/world/india-hangs-two-sikhs-convicted-in-assassination-of-indira-gandhi.html | archivedate = 26 دسمبر 2018 }}</ref>
 
==== 1984ء-1999ء ====
سطر 55:
واجپائی نے اکانومک لبرالائیزیشن کو برقرار رکھا جس سے اقتصادی حالت دن بہ دن بہتر ہورہی تھی۔ <ref name=":4">{{Cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/atal-bihari-vajpayees-five-steps-that-changed-india-forever/articleshow/62240161.cms|title=Atal Bihari Vajpayee's five steps that changed India forever|date=27 دسمبر 2017|work=[[دی اکنامک ٹائمز]]|access-date=6 اپریل 2018|publisher=[[The Times Group]]|others=ET Online|publication-place=[[نئی دہلی]]|oclc=61311680| archiveurl = http://web.archive.org/web/20181226123622/https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/atal-bihari-vajpayees-five-steps-that-changed-india-forever/articleshow/62240161.cms | archivedate = 26 دسمبر 2018 }}</ref> ان کے عہد حکومت میں تعمیرات بنیادی سہولتیں میں ترقی دیکھنے کو ملی اور ساتھ ہی سڑکوں کی حالت سدھارنے کے لئے [[نیشنل ہائیوے ڈولپمینٹ پروجیکٹ]] اور [[پردھان منتری گرام سڑک یوجنا]] جیسی اسکیموں کی شروعات کی۔ <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/home/opinion/edit-page/A-leader-of-substance-Along-with-Narasimha-Rao-Atal-Bihari-Vajpayee-laid-the-foundation-of-new-India/articleshow/17747366.cms?referral=PM|title=A leader of substance: Along with Narasimha Rao, Atal Bihari Vajpayee laid the foundation of new India|last=Panagariya|first=Arvind|date=25 دسمبر 2012|work=[[دی ٹائمز آف انڈیا]]|access-date=6 اپریل 2018|publisher=[[The Times Group]]|oclc=23379369|author-link=Arvind Panagariya| archive-url = http://web.archive.org/web/20181226123821/https://timesofindia.indiatimes.com/home/opinion/edit-page/A-leader-of-substance-Along-with-Narasimha-Rao-Atal-Bihari-Vajpayee-laid-the-foundation-of-new-India/articleshow/17747366.cms?referral=PM | archive-date = 26 December 2018 | archiveurl = http://web.archive.org/web/20190109121953/https://timesofindia.indiatimes.com/home/opinion/edit-page/A-leader-of-substance-Along-with-Narasimha-Rao-Atal-Bihari-Vajpayee-laid-the-foundation-of-new-India/articleshow/17747366.cms?referral=PM | archivedate = 9 جنوری 2019 }}</ref> لیکن ان کے ہی دور حکومت میں [[گجرات فسادات (2002ء)]] رونما ہوئے جس نے ملک کو ہلا کر رکھ دیا۔ اس میں 2000 افراد جاں بحق ہوئے۔<ref>{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/731209878|title=The ethics of terrorism: Innovative approaches from an international perspective (17 lectures)|last=Yakov|first=Gilinskiy|last2=Gilly|first2=Thomas Albert|last3=Sergevnin|first3=Vladimir|publisher=Charles C. Thomas Publishers|year=2009|isbn=978-0-398-07995-6|location=[[اسپرنگ فیلڈ، الینوائے]]|pages=28|oclc=731209878| archiveurl = http://web.archive.org/web/20181226123542/https://www.worldcat.org/title/ethics-of-terrorism-innovative-approaches-from-an-international-perspective-17-lectures/oclc/731209878 | archivedate = 26 دسمبر 2018 }}</ref> [[بھارت کے عام انتخابات، 2004ء]] میں ان کو شکست ملی مگر وہ پہلے غیر کانگریسی وزیر اعظم بن گئے جنہوں نے 5 سال کی میعاد مکمل کی۔<ref name=":4" />
 
[[File:MMS.png|thumb|منموہن سنگھ 2004ء میں وزیر اعظم بنے۔ ]]
 
[[2004ء کے بھارتی عام انتخابات]] میں کانگریسی سب سے بڑی پارٹی بن کر ابھری اور [[سماج وادی پارٹی]]، [[بہوجن سماج پارٹی]]، بایاں بازو اور دیگر جماعتوں کے ساتھ مل کر یو پی اے کی بنیاد رکھی اور لوک سبھا میں اکثریت ثابت کی۔ <ref name=":5">{{Cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/3736723.stm|title=India swears in its first Sikh PM|date=22 مئی 2004|work=[[برطانوی نشریاتی ادارہ]]|access-date=6 اپریل 2018| archiveurl = http://web.archive.org/web/20181226123736/http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/3736723.stm | archivedate = 26 دسمبر 2018 }}</ref> اس مرتبہ کانگریس نے [[منموہن سنگھ]] کو وزارت عظمی کا عہدہ سونپا اور یہ کئی معنوں میں اہم تھا۔ وہ پہلے سکھ وزیر اعظم تھے اور کانگریس کی طرف سے پہلے غیر کانگریسی وزیر اعظم بھی بنے۔ <ref name=":5" /> ان کے دور حکومت میں واجپائی کے دور حکومت کی اقتصادی ترقی برقرار رہی۔ <ref>{{Cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/6294409.stm|title=Indian economy 'to overtake UK'|last=Grammaticas|first=Damian|date=24 جنوری 2007|work=[[برطانوی نشریاتی ادارہ]]|access-date=6 اپریل 2018|publication-place=[[دہلی]]| archiveurl = http://web.archive.org/web/20181226123553/http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/6294409.stm | archivedate = 26 دسمبر 2018 }}</ref> اس کے علاوہ حکومت نے [[ قومی دیہی ملازمت گارنٹی قانون 2005ء]] اور [[قانون حق معلومات 2005ء]] جیسے اہم بل پارلیمان میں منظور کروائے۔ <ref>{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/opinion/op-ed/learning-from-nrega/article6342811.ece|title=Learning from NREGA|last=Drèze|first=Jean|date=23 اگست 2008|work=[[دی ہندو]]|access-date=6 اپریل 2018|publisher=[[The Hindu Group]]|issn=0971-751X|oclc=13119119|author-link=Jean Drèze| archiveurl = http://web.archive.org/web/20181226123514/https://www.thehindu.com/opinion/op-ed/learning-from-nrega/article6342811.ece | archivedate = 26 دسمبر 2018 }}</ref><ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/President-gives-assent-to-law-on-right-to-information/articleshow/1152297.cms|title=President gives assent to law on right to information|date=25 جون 2005|work=[[دی ٹائمز آف انڈیا]]|access-date=6 اپریل 2018|publisher=[[The Times Group]]|agency=[[پریس ٹرسٹ آف انڈیا]]|publication-place=[[نئی دہلی]]|oclc=23379369| archiveurl = http://web.archive.org/web/20181226123814/https://timesofindia.indiatimes.com/india/President-gives-assent-to-law-on-right-to-information/articleshow/1152297.cms | archivedate = 26 دسمبر 2018 }}</ref> مزید برآں حکومت نے [[افغانستان]]، [[روس]]، <ref>{{Cite news|url=https://www.cfr.org/backgrounder/india-afghanistan-relations|title=India-Afghanistan Relations|last=Bajoria|first=Jayshree|date=22 جولائی 2009|work=[[Council on Foreign Relations]]|access-date=6 اپریل 2018| archiveurl = http://web.archive.org/web/20181226123812/https://www.cfr.org/backgrounder/india-afghanistan-relations | archivedate = 26 دسمبر 2018 }}</ref><ref>{{Cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/7540204.stm|title=India announces more Afghan aid|date=4 اگست 2008|work=[[برطانوی نشریاتی ادارہ]]|access-date=6 اپریل 2018| archiveurl = http://web.archive.org/web/20181226123533/http://news.bbc.co.uk/2/hi/7540204.stm | archivedate = 26 دسمبر 2018 }}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.rediff.com/%0D%0Anews/2005/dec/06pmrus2.htm|title=India, Russia sign agreements to strengthen ties|last=Roychowdhury|first=Amitabh|date=6 دسمبر 2005|website=[[ریڈف ڈاٹ کوم]]|publication-place=[[ماسکو]]|access-date=6 اپریل 2018|agency=[[پریس ٹرسٹ آف انڈیا]]| archiveurl = http://web.archive.org/web/20181226123535/https://www.rediff.com/%0D%0Anews/2005/dec/06pmrus2.htm | archivedate = 26 دسمبر 2018 }}</ref> [[خلیجی ممالک]] اور امریکہ سے اپنے تعلقات استوار کیے۔ انہوں نے اپنے پہلے دور کے اختتام کے قبل ہی [[بھارت امریکہ سول نیوکلیر معاہدہ]] پر بھی دستخط کیے۔ <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/world/us/Finally-its-done-India-back-on-the-nuclear-train/articleshow/3551691.cms?referral=PM|title=Finally, it's done: India back on the nuclear train|last=Rajghatta|first=Chidanand|date=2 اکتوبر 2008|work=[[دی ٹائمز آف انڈیا]]|access-date=6 اپریل 2018|publisher=[[The Times Group]]|publication-place=[[واشنگٹن ڈی سی]]|oclc=23379369| archive-url = http://web.archive.org/web/20181226123819/https://timesofindia.indiatimes.com/world/us/Finally-its-done-India-back-on-the-nuclear-train/articleshow/3551691.cms?referral=PM | archive-date = 26 December 2018 }}</ref><ref>{{Cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/7650286.stm|title=A win-win situation for India|last=Sirohi|first=Seema|date=9 اکتوبر 2008|work=[[برطانوی نشریاتی ادارہ]]|access-date=6 اپریل 2018|agency=[[آؤٹ لک]]| archiveurl = http://web.archive.org/web/20181226123806/http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/7650286.stm | archivedate = 26 دسمبر 2018 }}</ref><ref>{{Cite web|url=http://edition.cnn.com/2008/POLITICS/10/01/us.india.nuclear/|title=Senate approves nuclear deal with India|date=1 اکتوبر 2008|website=[[سی این این]]|publisher=[[Turner Broadcasting Network]]|publication-place=[[واشنگٹن ڈی سی]]|access-date=6 اپریل 2018| archiveurl = http://web.archive.org/web/20181226123730/http://edition.cnn.com/2008/POLITICS/10/01/us.india.nuclear/ | archivedate = 26 دسمبر 2018 }}</ref> ان ہی کے دور حکومت میں [[ممبئی میں دہشت گردی کی کاروائیاں، 26 نومبر 2008ء]] جیسا جانکاہ حادثہ ہوا۔ <ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2009/02/18/opinion/18friedman.html|title=No Way, No How, Not Here|last=Friedman|first=Thomas L.|date=17 فروری 2009|work=[[نیو یارک ٹائمز]]|access-date=6 اپریل 2018|publisher=[[A.G. Sulzberger]]|publication-place=[[نئی دہلی]]|issn=0362-4331|oclc=1645522| archiveurl = http://web.archive.org/web/20181226123609/https://www.nytimes.com/2009/02/18/opinion/18friedman.html | archivedate = 26 دسمبر 2018 }}</ref><ref>{{Cite web|url=http://abcnews.go.com/International/mumbai-terror-attacks-pakistanis-charged/story?id=9176592|title=Mumbai Terror Suspects Charged a Year After Attacks|last=Schifrin|first=Nick|date=25 نومبر 2009|website=[[ABC News]]|publisher=[[Disney–ABC Television Group]]|access-date=6 اپریل 2018| archiveurl = http://web.archive.org/web/20181226123644/https://abcnews.go.com/International/mumbai-terror-attacks-pakistanis-charged/story?id=9176592 | archivedate = 26 دسمبر 2018 }}</ref> [[2009ء]] کے بھارتی عام انتخابات میں یو پی اے کا مینڈیٹ بڑھ گیا۔ <ref>{{Cite news|url=http://www.business-standard.com/india/news/more-congress-less-upa/358357/|title=More Congress, less UPA|date=17 مئی 2009|work=[[Business Standard]]|access-date=6 اپریل 2018|publisher=Business Standard Ltd|others=B. S. Reporter|publication-place=[[نئی دہلی]]|oclc=496280002| archiveurl = http://web.archive.org/web/20181226123721/https://www.business-standard.com/article/economy-policy/more-congress-less-upa-109051700003_1.html | archivedate = 26 دسمبر 2018 }}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.ndtv.com/news/india/manmohan_gets_presidential_invite_to_form_govt.php|title=Manmohan gets presidential invite to form govt|date=21 مئی 2009|work=[[NDTV]]|access-date=6 اپریل 2018|agency=[[پریس ٹرسٹ آف انڈیا]]|publication-place=[[نئی دہلی]]| archiveurl = http://web.archive.org/web/20181226123616/https://www.ndtv.com/india-news/manmohan-gets-presidential-invite-to-form-govt-394584 | archivedate = 26 دسمبر 2018 }}</ref> وزیر اعظم منموہن سنگھ نے اپنے دوسرے دور کا حلف لیا۔ حالانکہ اس مرتبہ ان کو سنگین الزامات کا سامنا کرنا پڑا۔ <ref>{{Cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/articleshow/15560793.cms?intenttarget=no|title=Prime Minister Manmohan Singh directly responsible for coal scam: Arun Jaitley|date=19 اگست 2012|work=[[دی اکنامک ٹائمز]]|access-date=6 اپریل 2018|publisher=[[The Times Group]]|agency=[[پریس ٹرسٹ آف انڈیا]]|publication-place=[[اندور]]|oclc=61311680| archiveurl = http://web.archive.org/web/20181226123809/https://economictimes.indiatimes.com/articleshow/15560793.cms?intenttarget=no | archivedate = 26 دسمبر 2018 }}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.dnaindia.com/india/report-2g-scam-disappointed-over-manmohan-singh-s-refusal-to-appear-before-jpc-says-yashwant-sinha-1820446|title=2G scam: Disappointed over Manmohan Singh's refusal to appear before JPC, says Yashwant Sinha {{!}} Latest News & Updates at Daily News & Analysis|date=9 اپریل 2013|work=[[Daily News and Analysis]]|access-date=6 اپریل 2018|publisher=Diligent Media Corporation|agency=[[Asian News International]]|oclc=801791672| archiveurl = http://web.archive.org/web/20181226123537/https://www.dnaindia.com/india/report-2g-scam-disappointed-over-manmohan-singh-s-refusal-to-appear-before-jpc-says-yashwant-sinha-1820446 | archivedate = 26 دسمبر 2018 }}</ref> انہوں نے 17 مئی 2014ء میں [[2014ء کے بھارتی عام انتخابات ]] میں یو پی اے کی شکست کے بعد وزارت عظمی سے استعفی دے دیا۔ <ref>{{Cite news|url=https://www.ndtv.com/elections-news/prime-minister-manmohan-singh-resigns-after-10-years-in-office-562442|title=Prime Minister Manmohan Singh Resigns After 10 Years in Office|date=17 مئی 2014|work=[[NDTV]]|access-date=6 اپریل 2018|editor-last=Ghosh|editor-first=Deepshikha|publication-place=[[نئی دہلی]]| archiveurl = http://web.archive.org/web/20181226123531/https://www.ndtv.com/elections-news/prime-minister-manmohan-singh-resigns-after-10-years-in-office-562442 | archivedate = 26 دسمبر 2018 }}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/elections/highlights/story/manmohan-singh-resigns-as-prime-minister-193309-2014-05-17|title=Manmohan Singh to continue as PM till Modi assumes office|date=17 مئی 2014|website=[[انڈیا ٹوڈے]]|publisher=[[Aroon Purie]]|publication-place=[[نئی دہلی]]|issn=0254-8399|access-date=6 اپریل 2018| archiveurl = http://web.archive.org/web/20181226123726/https://www.indiatoday.in/elections/highlights/story/manmohan-singh-resigns-as-prime-minister-193309-2014-05-17 | archivedate = 26 دسمبر 2018 }}</ref><ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/news/Manmohan-Singh-resigns-bringing-to-an-end-his-10-year-tenure/articleshow/35254774.cms|title=Manmohan Singh resigns bringing to an end his 10-year tenure|date=17 مئی 2014|work=[[دی ٹائمز آف انڈیا]]|access-date=6 اپریل 2018|publisher=[[The Times Group]]|agency=[[پریس ٹرسٹ آف انڈیا]]|publication-place=[[نئی دہلی]]|oclc=23379369| archiveurl = http://web.archive.org/web/20181226123504/https://timesofindia.indiatimes.com/news/Manmohan-Singh-resigns-bringing-to-an-end-his-10-year-tenure/articleshow/35254774.cms | archivedate = 26 دسمبر 2018 }}</ref>
 
[[2014ء کے بھارتی عام انتخابات]] میں بی جے پی کی زیر قیادت این ڈی اے کو مکمل اکثریت حاصل ہوئی، اس نے 543 میں 336 نشستیں حاصل کیں، اکیلے بی جے پی 1984ء کے بعد پہلی مکمل اکثریت حاصل کرنے والی پارٹی بنی۔ اس وقت کے [[گجرات]] کے وزیر اعلیٰ [[نریندر مودی]] نے وزارت عظمی کا حلف لیا اور وہ آزاد ہندوستان میں پیدا ہوئے پہلے وزیر اعظم بن گئے۔ <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/news/Narendra-Modi-appointed-Prime-Minister-swearing-in-on-May-26/articleshow/35388297.cms?|title=Narendra Modi appointed Prime Minister, swearing in on مئی 26|date=20 مئی 2014|work=[[دی ٹائمز آف انڈیا]]|access-date=6 اپریل 2018|publisher=[[The Times Group]]|agency=[[پریس ٹرسٹ آف انڈیا]]|publication-place=[[نئی دہلی]]|oclc=23379369| archiveurl = http://web.archive.org/web/20181226123739/https://timesofindia.indiatimes.com/news/Narendra-Modi-appointed-Prime-Minister-swearing-in-on-May-26/articleshow/35388297.cms | archivedate = 26 دسمبر 2018 }}</ref>
سطر 69:
{{اقتباس| وزیر اعظم کا تقرر صدر کرے گا اور دوسرے وزیروں کا تقرر صدر وزیر اعظم کے مزورہ سے کرے گا | دفعہ 75 الف، آئین ہند}}
 
دیگر تمام [[پارلیمانی نظام ]] کی طرح صدر کے فرائض زیادہ تر رسمی ہیں جب تک کابینہ اور مقننہ کہ دستور اور قانون کے پا بند ہیں اور ان پر عمل پیرا ہیں۔ بھارت کا وزیر اعظم حکومت کا سربراہ ہے اور اس کے پاس ہی سب سے زیادہ انتظامی اختیارات ہیں۔ صدر کی قانونہ ذمہ داری ، دفعہ 60 کے مطابق دستور اور قانون کی حفاظت کرنا اور اس کا بچاو کرنا ہے۔ آئین ہند میں وزیر اعظم کا تذکرہ صرف چار مقامات ( دفعہ 74، 75، 78، اور 366) پر کیا گیا ہے، حالانکہ وزیر اعظم کو [[لوک سبھا]] میں اکثریت حاصل ہوتی ہے اور وہ [[حکومت ہند]] میں کلیدی کردار ادا کرتا ہے۔
== تقرر، مدت اور برطرفی ==
=== اہلیت ===
سطر 96:
کچھ اہم شعبہ اور وزارت کسی بھی وزیر کو نہیں دی جاتی ہے بلکہ خود وزیر اعظم اس کی دیکھ ریکھ کرتا ہے۔ جیسے:
* [[وزارت عملہ، عوامی شکایات و پنشن، حکومت ہند]]
* [[ کابینہ سکریٹیریتٹ]]
* [[اپائٹمنٹ کمیٹی آف کابینہ]]
* [[کیبینیٹ کمیٹی آن سکیورٹی]]
* [[کیبینیٹ کمیٹی آن اکانومک افیرز]]
* [[ نیتی آیوگ]]
* [[ ڈپارٹمنٹ آف اٹیمک انرجی]]
* [[نیوکلیر کمانڈ اتھارٹی]]
وزیر اعظم کئی وفود، اعلیٰ درجہ کی میٹنگ اور [[بین الاقوامی]] تنظیموں میں ملک نمائندگی کرتا ہے۔ <ref>{{cite web |url=http://pmindia.nic.in/visits.htm |title=Recent Visit of the Prime Minister |publisher=pmindia.nic.in |accessdate=5 جون 2008 |last= |first= |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080420093915/http://pmindia.nic.in/visits.htm |archivedate=20 اپریل 2008 |df=dmy-all}}</ref> اور متعدد موقعوں پر قوم سے خطاب بھی کرتا ہے۔<ref>{{cite web |url=http://pmindia.nic.in/message.htm |title=Recent National Messages of the PM |publisher=pmindia.nic.in |accessdate=5 جون 2008 |last= |first= |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080420085705/http://pmindia.nic.in/message.htm |archivedate=20 اپریل 2008 |df=dmy-all}}</ref>
سطر 110:
* [[چیف الیکشن کمشنر آف انڈیا]] اور دیگر الیکشن کمشنرز۔
* [[بھارتی ناظر حسابات و محاسب عام]]
* [[ چیف انفارمیشن کمشنر آف انڈیا]] اور [[بھارت کے بین الاقوامی کنشنرز]]
* چیرمین اور دیگر ممبران برائے[[ یو پی ایس سی]]۔
* [[فائننس کمیشن]] کا چیرمین۔
* [[اٹارنی جنرل آف انڈیا]] اور [[ سولیسٹر جنرل آف انڈیا]]۔
* چونکہ وزیر اعظم [[اپائنٹمنٹ کمیٹی آف دی کیبینیٹ]] (اے سی سی ) کا چیئر مین ہوتا ہے، لہذا وہ سینئر سیلیکشن بورڈ کی تجویز پر سول سروینٹ کو سکریٹری، ایڈشنل سکریٹری، جوئنٹ سکریٹری جیسے عہدوں پر فائز کرتا ہے۔ <ref name="Governance in India2">{{Cite book|title=Governance in India|last=Laxmikanth|first=M.|publisher=[[McGraw-Hill Education]]|year=2014|isbn=978-9339204785|edition=2nd|location=[[نوئیڈا]]|publication-date=25 اگست 2014|pages=3.16–3.17}}</ref><ref name=":12">{{Cite web|url=http://www.rediff.com/news/2006/may/31spec.htm|title=What does the Cabinet Secretary do?|last=Iype|first=George|date=31 مئی 2006|website=[[ریڈف ڈاٹ کوم]]|access-date=24 ستمبر 2017| archiveurl = http://web.archive.org/web/20181226123618/https://www.rediff.com/news/2006/may/31spec.htm | archivedate = 26 دسمبر 2018 }}</ref><ref name=":22">{{Cite web|url=http://dopt.gov.in/committeereports/current-system|title=The Current System|last=|first=|date=|website=Department of Personnel and Training, [[حکومت ہند]]|access-date=12 فروری 2018| archiveurl = http://web.archive.org/web/20181226123800/https://dopt.gov.in/committeereports/current-system | archivedate = 26 دسمبر 2018 }}</ref> اسی طرح وزیر اعظم [[بھارتی فوج کا چیف]]، [[بھارتی فضائیہ کا چیف]] اور [[بھارتی بحریہ کا چیف]] اور ا ن تینوں کے کمانڈروں کا انتخاب کرتا ہے۔ <ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/magazine/from-india-today-magazine/story/20170102-indian-army-chief-bipin-rawat-praveen-bakshi-modi-government-infantry-officer-830076-2016-12-22|title=New chief on the block|last=Unnithan|first=Sandeep|date=22 دسمبر 2016|website=[[انڈیا ٹوڈے]]|publisher=[[Aroon Purie]]|issn=0254-8399|access-date=8 اپریل 2018| archiveurl = http://web.archive.org/web/20181226123753/https://www.indiatoday.in/magazine/from-india-today-magazine/story/20170102-indian-army-chief-bipin-rawat-praveen-bakshi-modi-government-infantry-officer-830076-2016-12-22 | archivedate = 26 دسمبر 2018 }}</ref> اس کے علاوہ اے سی سی [[بھارتی پولس سروس]]، [[آل انڈیا سروس]] برائے پولس کے افسروں کا بھی فیصلہ کرتی ہے۔
بحیثیت [[وزیر برائے عملہ، عوامی شکایات اور پنشن]]، وزیر اعظم کو بھارت کے پریمیئر [[ دیوانی ملازمت]] <ref name="Governance in India">{{Cite book|title=Governance in India|last=Laxmikanth|first=M.|publisher=[[McGraw-Hill Education]]|year=2014|isbn=978-9339204785|edition=2nd|location=[[نوئیڈا]]|publication-date=25 اگست 2014|pages=7.6}}</ref> [[بھارتی انتظامی خدمات]] (آئی اے ایس) پر بھی اختیار حاصل ہے۔ <ref name="Profile IAS">{{Cite web|url=http://persmin.gov.in/ais1/Docs/ServiceProfile.pdf|title=Service Profile for the Indian Administrative Service|last=|first=|date=|website=|publisher=Department of Personnel and Training, [[حکومت ہند]]|language=en|format=PDF|accessdate=13 اگست 2017}}</ref><ref name=":19">{{Cite book|title=Public Administration in India|last=Tummala|first=Krishna Kumar|publisher=[[Allied Publishers]]|year=1996|isbn=978-8170235903|location=[[ممبئی]]|pages=154–159|oclc=313439426}}</ref> آئی اے ایس کا عملہ ہی زیادہ تر سینئر سول عہدوں پر فائز ہوتا ہے؛ <ref name="Profile IAS" /><ref name=":19" /> جیسے پبلک انٹرپرائزز سیلیکشن بورڈ (پی ای ایس بی)، <ref name="Governance in India23">{{Cite book|title=Governance in India|last=Laxmikanth|first=M.|publisher=[[McGraw-Hill Education]]|year=2014|isbn=978-9339204785|edition=2nd|location=[[نوئیڈا]]|publication-date=25 اگست 2014|pages=7.37}}</ref><ref name=":6">{{Cite web|url=http://dopt.gov.in/about-us/functions/organisation-under-mop-list|title=Organisation Under DOPT|website=Department of Personnel and Training, [[حکومت ہند]]|access-date=7 مارچ 2018| archiveurl = http://web.archive.org/web/20181226123637/https://dopt.gov.in/about-us/functions/organisation-under-mop-list | archivedate = 26 دسمبر 2018 }}</ref> اور[[ سینٹرل بیورو آف انویسٹیگیشن]] (سی بی آئی) <ref name="Governance in India23" /><ref name=":6" /> سوائے اس کے ڈائریکٹر کے کہ اس کا انتخاب ایک کمیٹی کرتی ہے جس میں (الف) وزیر اعظم بحیثیت چیئر پرسن، (ب) لوک سبھا کر حزب مخالف کا لیڈر اور (ج) چیف جسٹس ہوتے ہیں۔ <ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/india/story/cbi-director-appointment-cji-kehar-narendra-modi-mallikarjun-kharge-ptm-955305-2017-01-16|title=All about CBI director's appointment as PM Modi, CJI Kehar, Kharge meet to vet names|date=16 جنوری 2017|website=[[انڈیا ٹوڈے]]|publisher=[[Aroon Purie]]|publication-place=[[نئی دہلی]]|issn=0254-8399|access-date=8 اپریل 2018| archiveurl = http://web.archive.org/web/20181226123519/https://www.indiatoday.in/india/story/cbi-director-appointment-cji-kehar-narendra-modi-mallikarjun-kharge-ptm-955305-2017-01-16 | archivedate = 26 دسمبر 2018 }}</ref>
دوسرے ممالک کے برخلاف بھارت کے وزیر اعظم کو ججوں کے انتخاب اور تقرری میں زیادہ اختیار نہیں ہوتا ہے۔ کیونکہ ان کی تقرری ججوں کی کالیجیم کرتی ہے جو [[بھارت کا چیف جسٹس]]، عدالت عظمی کے چار سب سے سینئر جج اور [[بھارتی عدالت ہائے عالیہ کی فہرست]] کے کے چیف جسٹس یا سب سے سینئر ججوں پر مشتمل ہوتی ہے۔ <ref name="Where Angles Fear to Tread">{{cite book|url=https://www.worldcat.org/title/supreme-but-not-infallible-essays-in-honour-of-the-supreme-court-of-india/oclc/882928525?referer=di&ht=edition|title=Supreme but not infallible: Essays in honour of the Supreme Court of India|publisher=[[اوکسفرڈ یونیورسٹی پریس]]|year=2013|isbn=978-0-19-567226-8|editor=Kirpal|editor-first=Bhupinder N.|edition=6th impr.|location=[[نئی دہلی]]|pages=97–106|oclc=882928525| archiveurl = http://web.archive.org/web/20181226123624/https://www.worldcat.org/title/supreme-but-not-infallible-essays-in-honour-of-the-supreme-court-of-india/oclc/882928525?referer=di&ht=edition | archivedate = 26 دسمبر 2018 }}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.thehindu.com/2001/08/07/stories/05072524.htm|title=Higher judicial appointments – II|last=Iyer|first=V. R. Krishna|authorlink=V. R. Krishna Iyer|date=7 اگست 2001|website=[[دی ہندو]]|publisher=[[The Hindu Group]]|issn=0971-751X|oclc=13119119|access-date=8 اپریل 2018| archiveurl = http://web.archive.org/web/20181226123547/https://www.thehindu.com/2001/08/07/stories/05072524.htm | archivedate = 26 دسمبر 2018 }}</ref>
=== قانون سازی کے اختیارات ===
سطر 174:
[[زمرہ:بھارتی وزرائے اعظم]]
[[زمرہ:آئین بھارت]]
[[زمرہ:بھارت میں 1947ء کی تاسیسات]]