"ایرانی آرمینی" کے نسخوں کے درمیان فرق

حذف شدہ مندرجات اضافہ شدہ مندرجات
«ارمنی‌های ایران» کے ترجمے پر مشتمل نیا مضمون تحریر کیا
 
«ارمنی‌های ایران» کے ترجمے پر مشتمل نیا مضمون تحریر کیا
سطر 1:
 
 {{Sidebar with collapsible lists|<!-- ABOVE CONTENT -->|name=ارمنی‌های ایران|title=ارمنی‌های ایران|image={{image array|perrow=4|width=70|height=70
| image1 = Raffi (poet).jpg | caption1 = [[رافی]]
| image2 = Ալենուշ Տէրեան.jpg | caption2 = [[آلنوش طریان]]
| image3 = YepremKhanHistoryofIran.jpg | caption3 = [[یپرم‌خان]]
| image4 = Loris Tjeknavorian.jpg | caption4 = [[لوریس چکناواریان]]
| image5 = Vigen.jpg | caption5 = [[ویگن]]
| image6 = DrCaroLucasFace.jpg | caption6 = [[کارو لوکس]]
| image7 = Varozhan 1.jpg | caption7 = [[واروژ هاخباندیان]]
| image8 =لیلیت تریان - Liliet Terian.jpg | caption8 = [[لیلیت تریان]]
| image9 = Zahrabian.jpg | caption9 = [[ادوارد زهرابیان]]
| image10 = Սամուէլ Խաչիկեան.jpg | caption10 = [[ساموئل خاچیکیان]]
| image11 = Aramais Vardani Hovsepian.jpg | caption11 = [[آرمان هوسپیان]]
| image12 = Diana Apgar.jpg | caption12 = [[دیانا آبکار]]
| image13 = SarkissDjanbzian.jpg | caption13 = [[سرکیس جانبازیان]]
| image14 = Sumbat der kiureghian.jpg | caption14 = [[سمبات در کیورغیان]]
| image15 = | caption15 = [[لوریک میناسیان]]
| image16 =مارتیک درآوانسیان.jpeg | caption16 = [[مارتیک درآوانسیان]]
}}|expanded=|abovestyle=font-size:smaller;|above={{flatlist|
* ارمنی‌های مشهور ایران
*** }}
 
'''آرمینی ایرانی''' یا '''ایرانی آرمینی یا آرمینی نسلی''' '''ایرانی''' ایرانی شہریوں کا ایک نسلی گروہ ہے جو [[تہران]] ، [[اصفہان]] ، [[تبریز]] ، [[شیراز]] ، [[رشت]] اور دیگر شہروں رہتے ہیں. ایران میں ان کی آبادی 80،000 سے 120،000 کے درمیان ہے۔ [[مسیحی|آرمینی ایرانی ایران میں عیسائیوں کا]] سب سے بڑا گروہ ہے۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
<!-- LISTS -->|listtitlestyle=color:#777; background: #eaecf0; text-align:center;|liststyle=text-align:right;|list1name=age1|list1title=فهرستی از ارمنی‌های مشهور ایران|list1=;
: '''[[آلنوش طریان]]''' مادر نجوم و بانوی اختر فیزیک ایران
: '''[[کارو لوکس]]''' پدر علم رباتیک ایران
: '''[[مارتیک درآوانسیان]]''' پدر ارتوپدی فنی ایران
----
: '''[[لیلیت تریان]]''' مادر مجسمه‌سازی ایران
: '''[[کلارا آبکار]]''' نخستین زن مینیاتوریست ایرانی
----
: '''[[یپرم‌خان]]''' از انقلابیون و یکی از رهبران نظامی انقلاب مشروطه
: '''[[دیانا آبکار]]''' نخستین زنی است که نامش در جهان به عنوان سیاست‌مدار به ثبت رسیده‌است.
----
: '''[[یرواند آبراهامیان]]''' تاریخ‌نگار برجسته
: '''[[لوون میناسیان]]''' نویسنده، پژوهشگر، کتاب‌شناس، نقاش، نوازنده، تاریخ‌نگار و مترجم
----
: '''[[سرکیس جانبازیان]]''' پدر باله ایران
----
: '''[[آندره آرزومانیان]]''' نوازندهٔ پیانو و آهنگساز موسیقی فیلم
: '''[[واروژ هاخباندیان]]''' آهنگ‌ساز
----
: '''[[آرشاک قوکاسیان]]''' گوینده یا دوبلور
: '''[[روبیک منصوری]]''' از صداگذاران در صنعت فیلم ایران
----
: '''[[اوانس اوگانیانس]]''' اولین کارگردان سینمای ایران و همچنین بانی اولین مدرسهٔ بازیگری در ایران
: '''[[واروژ کریم‌مسیحی]]''' کارگردان، فیلمنامه‌نویس و تدوینگر
: '''[[آرمان هوسپیان]]''' بازیگر و کارگردان
: '''[[آربی اوانسیان]]''' کارگردان سینما و تئاتر و نمایش‌نامه‌نویس
: '''[[آنیک شفرازیان]]''' بازیگر تئاتر، سینما، تلویزیون
: '''[[لوریک میناسیان]]''' بازیگر سینما و تلویزیون بازیگر نامدار سینمای ایران
: '''[[مادام سیرانوش]]''' اولین بازیگر زن تاریخ سینمای ایران
: '''[[شاهین سرکیسیان]]''' پایه‌گذار تئاتر نوین ایران
: '''[[ساموئل خاچیکیان]]''' کارگردان، تدوین‌گر، نویسنده، تهیه‌کننده و آهنگساز مشهور ارمنی-ایرانی
: '''[[ایرن (بازیگر)|ایرن]]''' هنرپیشهٔ تئاتر، سینما و تلویزیون
: '''[[آسیا قسطانیان]]''' سینما و تئاتر
----
: '''[[کارو دردریان]]''' نویسنده و شاعر
: '''[[رافی]]''' پدر رمان تاریخی ارمنی، نویسنده و شاعر
: '''[[ویگن]]''' خواننده و هنرپیشه
----
: '''[[پاتریک بابومیان]]''' قوی‌ترین مردان، روانشناس و بدنساز
----
: '''[[روبن گریگوریان]]''' آهنگساز و سرپرست ارکستر سمفونیک
: '''[[لوریس چکناواریان]]''' آهنگساز و رهبر ارکستر
: '''[[سیمون آیوازیان]]''' پدر گیتار کلاسیک ایران
: '''[[یحیی تارساز]]''' سازنده ساز
----
: '''[[ادوارد زهرابیان]]''' معمار و طراح ارمنی ایرانی، طراح نشان هواپیمایی ملی ایران
: '''[[پل آبکار]]''' معمار نوگرای ایرانی ارمنی
: '''[[رستم وسکانیان]]''' معمار نوگرای ایرانی ارمنی
: '''[[ادمان آیوازیان]]''' نقاش، معمار و طراح ارمنی-ایرانی
: '''[[آرمن حق نظریان]]''' معمار ایرانی ارمنی‌تبار در زمینه کلیساها
----
: '''[[لوون پالانچیان]]''' سرمایه‌دار و از سازندگان جاده هراز میان تهران و دریای مازندران
----
: '''[[هاراطون داویدیان]]''' بنیان‌گذاران روانپزشکی در ایران
: '''[[آرشاویر در آوانسیان]]''' بنیانگذار خام خواری در جهان است.
----
: '''[[آنتوان سوروگین]]''' عکاس ارمنستانی-گرجستانی حاضر در ایرانِ عصر قاجار
: '''[[نیکول فریدنی]]''' عکاس و طبیعت نگار مشهور ارمنی-ایرانی
: '''[[آلفرد یعقوب‌زاده]]''' عکاس خبری و عکاس مستند
----
: '''[[هارطیون شماونیان شیرازی]]''' بنیانگذار نخستین نشریه ارمنی‌زبان جهان
----
: '''[[هنریک مجنونیان]]''' نویسنده، مترجم و فعال محیط زیست
----
: '''[[لوون آودیان]]''' طراح، گوهرشناس، جواهر ساز و پیکره ساز
----
: '''[[زوریک مرادیان]]''' اولین جان باخته ارمنی جنگ ایران و عراق
----
: '''[[آرسن میناسیان]]''' نیکوکار و مؤسس اولین داروخانه شبانه‌روزی ایران و بنیانگذار اولین خانه سالمندان و معلولین ایران در شهر رشت
----
: '''[[گئورگ وارطانیان]]''' افسر اطلاعاتی و جاسوس افسانه‌ای اتحاد جماهیر شوروی در ایران
----
: '''[[ژانت میخائیلی]]''' تصویرگر مشهور کتاب‌های آموزشی کودکان، نوجوانان و دانش‌آموزان
: '''[[هاکوپ هوناتانیان]]''' بنیان‌گذار مکتب مدرن هنر نقاشی ارمنی و از استادان نگارگری، چهره‌پردازی و صورتگری
: '''[[سمبات در کیورغیان]]''' برجسته‌ترین و نام آورترین نقاشان آبرنگ ایران
: '''[[مارکو گریگوریان]]''' نقاش و هنرشناس}}
 
'''آرمینی ایرانی''' یا '''ایرانی آرمینی یا آرمینی نسلی''' '''ایرانی''' ایرانی شہریوں کا ایک نسلی گروہ ہے جو [[تہران]] ، [[اصفہان]] ، [[تبریز]] ، [[شیراز]] ، [[رشت]] اور دیگر شہروں رہتے ہیں. ایران میں ان کی آبادی 80،000 سے 120،000 کے درمیان ہے۔ [[مسیحی|آرمینی ایرانی ایران میں عیسائیوں کا]] سب سے بڑا گروہ ہے۔
 
== تاریخ ==
آذربائیجان کے کئی علاقے عرصہ دراز سے آرمینی باشندے آباد ہیں<ref>{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=[[آندرانیک هویان|هویان]]|نام=آندرانیک|عنوان=کتاب ارمنیان ایران|ترجمه=|جلد=|سال=|ناشر=مرکز بین‌المللی گفتگوی تمدنها با همکاری انتشارات هرمس|مکان=|شابک=|صفحه=۱۱|پیوند=|بازیابی=}}</ref>۔<ref>{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=غوگاسیان|نام=وازگن س.|عنوان=کتاب تاریخ ارامنه ایران|ترجمه=سعید کریم پور|جلد=|سال=|ناشر=انتشارات امیرکبیر|مکان=|شابک=|صفحه=۱۲|پیوند=|بازیابی=}}</ref><ref>{{cite book|last=Hovannisian|first=Richard G.|date=1999|title=Armenian Van/Vaspurakan|url=http://www.worldcat.org/title/armenian-vanvaspurakan/oclc/469766293?referer=di&ht=edition Armenian Van/Vaspurakan|location=Costa Mesa, California|publisher=Mazda Publishers|page=|isbn=1-56859-130-6}}</ref><ref>{{cite book|last=Brill|first=E.J.|editor1-last=Houtsma|editor1-first=M. Th.|date=1993|title=First Encyclopaedia of Islam, 1913-1936|url=https://books.google.com/books?id=Va6oSxzojzoC&pg=PA181&lpg=PA181&dq=armenian+long+history+in+maku&source=bl&ots=ItSLvK9f5Z&sig=tyNJj3_NyXBlJ6e9L5A9g7jF1Ms&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjZ5LGW4NnMAhWGkCwKHTZYAgAQ6AEINzAE#v=onepage&q=armenian%20long%20history%20in%20maku&f=false|location=|publisher=|volume=5|page=578|isbn=}}</ref>آذربائیجان کے مختلف حصوں میں ایک سو ستاسی آرمینی چرچ اور چیپل (خانقاہیں) ہیں ، جیسے چلڈوران میں قارا چرچ (صفوی دور) ، جولفا اراس میں سینٹ اسٹیفن چرچ (نویں صدی عیسوی)ماکو کاؤنٹی میں زور زور چرچ ، باربرن (صفوی دور) کے ساتھ ، برج ورجن مریم کا چرچ (16 ویں صدی عیسوی) اور موجمبر چرچ اس علاقے میں آرمینیائیوں کی موجودگی کے آثار ہیں۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
[[عباس اول|شاہ عباس عظیم]] نے آرمینی باشندوں کو ایرانی سطح مرتفع میں جلاوطن کرنے سے کئی سال پہلے [[شیراز|آرمینی تاجروں نے شیراز]] اور [[بندر عباس|بندر عباس کے]] [[ہندوستان|راستے ہندوستان کے ساتھ تجارت کی۔]] چھ دہائیاں پہلے ، ایک معروف ارمینی اسکالر ہائیک اجامیان نے باباکوہی (ماؤنٹین) میں شیراز کے آرمینیائی قبرستان میں 1550 کے زمانے کے آرمینی باشندوں کے مقبرے پائے۔ اس سے پتہ چلتا ہے کہ آرمینی باشندوں کی زبردست جبری ہجرت سے کم از کم پچاس سال پہلے ، آرمینی تاجر شیراز میں آباد ہوئے اور ان کے گرجا گھر اور مکانات تھے۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
999 ھ میں۔ کے نمائندوں کے درمیان یہ نتیجہ اخذ کیا معاہدے کے مطابق [[عباس اول|شاہ عباس اول]] صفوی اور سلطان [[مراد ثالث|مراد سوم]] عثمانی خلیفہ، تبریز، مغربی ایران اور آرمینیا، [[شکی]] ، [[شروان|شیروان]] ، [[جارجیا]] اور قرہ باغ عثمانی حکومت کے کنٹرول میں آ گئے. سال 1013 ہجری میں۔ [[عباس اول|شاہ عباس]] نے آذربائیجان ، آرمینیا اور ناگورنو کاراباخ کا زیادہ تر حصہ عثمانیوں سے واپس لے لیا ، لیکن جیسے ہی اسے عثمانی جنرل کے شیروان سے [[قارص|کارس جانے کا علم ہوا]] [[اراس دریا|، وہ دریائے اراس کے]] جنوبی کنارے سے پیچھے ہٹ گیا اور عثمانیوں میں رہنے والے آرمینی باشندوں کو حکم دیا۔ فوج اندر جانے کے لیے شاہ عباس کے حکم کے مطابق ، [[ناخچیوان (شہر)|نخچیوان]] [[اصفہان|کے جولفا کے آرمینی باشندے اصفہان]] چلے گئے اور سب سے پہلے شمس آباد ، اصفہان میں آباد ہوئے اور وقت کے ساتھ ساتھ انہوں نے اصفہان کا جولفا قائم کیا۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
اراکیل داورگیٹزی اس دور کے واقعات کی مکمل تفصیل درج ذیل ہے۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
اراکیل داورگیٹزی اس دور کے واقعات کی مکمل تفصیل درج ذیل ہے۔
 
"یریوان سے نکلنے کے بعد ، شاہ عباس نے اپنی فوجوں کو حکم دیا کہ وہ پیچھے ہٹ جائیں اور ایران کی سرحدوں کی طرف جاتے ہوئے تمام قصبوں اور دیہات کو تباہ کردیں ، اس طرح عثمانی فوج کو تیزی سے تعاقب کرنے سے روکا گیا۔ جب بھی وہ ہر قصبے اور گاؤں میں آئے ، انہوں نے گھروں کو تباہ کیا ، کھیتوں کو آگ لگائی ، مویشیوں کو تباہ کیا ، اور باشندوں کو اپنے گھر چھوڑنے اور بے گھر ہونے پر مجبور کیا۔ جو بھی ان کے سامنے کھڑا ہوا اور جانے سے انکار کیا یا نہیں جا سکا اسے سزائے موت سنائی گئی۔ اس طرح ، شاہ عباس کی فوجوں نے ارارت کے میدانوں کے بیشتر آرمینی قصبوں اور دیہات کو تباہ کر دیا اور ان علاقوں کے باشندوں کو اپنے ساتھ ایران لے گئے۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
جب یہ گروہ [[واغارشاپات|واغارشاپات پہنچا]] تو شاہ عباس کو اطلاع ملی کہ عثمانی فوجوں کا ایک گروہ ان کے قریب آرہا ہے۔ شاہ عباس نے یہ جانتے ہوئے کہ بے دفاع لوگوں کے اس بڑے ہجوم کے ساتھ وہ کھڑے ہو کر ان فوجیوں کے خلاف لڑنے کے قابل نہیں ہوں گے ، اپنی فوج کے کمانڈروں کو حکم دیا کہ وہ لوگوں کے گروہوں کو زیادہ تیزی سے منتقل کریں۔ لہٰذا ، ان لوگوں کی تعداد جو منتقل ہونے سے قاصر تھے ، بشمول بوڑھے ، بیمار اور بچے ، ناگزیر رہے ، اور یہ بہت واضح ہے کہ ان کے ساتھ کیا ہوا۔ آخر میں ، شاہ عباس ایک آرمینیائی تارکین وطن آبادی کے ساتھ جولفا پہنچے۔ اب انہیں دریائے اراس عبور کرنا تھا۔ شاہ عباس کو دوبارہ اطلاع ملی کہ عثمانی فوج نخچیون پہنچ گئی ہے۔ یہ خبر سن کر شاہ عباس نے یہ جانتے ہوئے کہ اس کے پاس زیادہ وقت نہیں ہے ، اپنی فوجوں کو حکم دیا کہ وہ لوگوں کو جلد از جلد دریا عبور کرنے پر مجبور کریں۔ دریا گرج رہا تھا اور خطرناک تھا ، اور لوگوں کو یا تو عبور کرنا پڑا یا عثمانی فوج کے آنے کا انتظار کرنا پڑا ، ایسی صورت میں ان کی موت قریب تھی۔ لامحالہ انہوں نے دریا عبور کرنے کا انتخاب کیا۔ » <ref>{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=داوریژتسی|نام=آراکل|عنوان=تاریخ داوریژتسی|ترجمه=|جلد=|سال=۱۸۹۶|ناشر=چاپخانهٔ کلیسای اچمیادزین|مکان=واقارشاباد|شابک=|صفحه=|پیوند=|بازیابی=}}</ref>«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
تقریبا 350،000 آرمینی باشندوں میں سے 300،000 دریا میں ڈوب گئے۔ اگرچہ شاہ عباس نے آرمینیائی شہروں اور دیہات کے بیشتر آرمینی باشندوں کو ایران منتقل کر دیا ، اس کا یہ مطلب نہیں تھا کہ یہ زمینیں غیر آباد ہو گئیں۔ بہت سے آرمینی باشندے اب بھی ان علاقوں کے قصبوں اور دیہاتوں میں رہتے تھے اور تب سے انیسویں صدی کے پہلے نصف تک ان کی زندگی کم و بیش افسوسناک واقعات اور حملوں کے تابع رہی۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
گیلان کے موسمی حالات کی آرمینیائیوں کی فطرت سے عدم مطابقت کی وجہ سے ، گیلان کے بہت سے آرمینی باشندے مر گئے۔ مازندران کے آرمینی باشندے زیادہ تر فرح آباد میں رہتے تھے۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
گیلان کے موسمی حالات کی آرمینیائیوں کی فطرت سے عدم مطابقت کی وجہ سے ، گیلان کے بہت سے آرمینی باشندے مر گئے۔ مازندران کے آرمینی باشندے زیادہ تر فرح آباد میں رہتے تھے۔
 
[[گاؤں|دیہی]] علاقوں میں رہنے والے آرمینی باشندے [[زراعت]] ، جانور پالنے اور باغبانی میں مصروف ہیں اور جولفا میں آرمینی باشندے تجارت میں مصروف ہیں۔ آرمی تاجروں پر شاہ عباس کے خصوصی اعتماد کی وجہ سے ، انہوں نے شاہ کو خود ریشم برآمد کرنے کے لیے ان کی خدمات حاصل کیں۔ شاہ عباس کی وفات کے بعد آرمینیوں کی حالت بدل گئی۔ شاہ عباس کے جانشینوں نے آرمینی تاجروں پر ظلم کیا اور ان کی جائیداد پر بھاری ٹیکس عائد کیا۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
[[نادر شاہ|نادر شاہ کے]] دور میں آرمینی باشندے سازگار حالات سے لطف اندوز نہیں ہوتے تھے ، مثال کے طور پر ، وہ سالانہ 60,500 نادری کرایہ ادا کرنے پر مجبور ہوتے تھے ، اور اس طرح کچھ آرمینی باشندے [[نادر شاہ|نادر شاہ کے ایجنٹوں کی بد سلوکی کی وجہ سے]] [[ہندوستان]] ، [[ہندچین|انڈوچائنا]] اور [[جاوا|جاوا ہجرت کر گئے۔]] ایران کے کچھ حصوں میں ، ارمینی باشندوں کو گھوڑے پر سوار ہو کر شہر میں داخل ہونے کی اجازت نہیں تھی اور وہ صرف سنار سازی ، کارپینٹری ، تجارت اور شراب بنانے جیسے پیشوں میں مشغول ہو سکتے تھے۔<ref>{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=[[ژان دیولافوا|دیولافوا]]|نام=ژان|عنوان=ایران، کلده و آشور|ترجمه=علی محمد فره وشی|جلد=|سال=۱۳۶۱|ناشر=کتابفروشی خیام|مکان=تهران|شابک=|صفحه=۲۱۷|پیوند=|بازیابی=}}</ref> «عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
زجہجد دور کے دوران ، ایران کے آرمینی باشندوں کی صورت حال میں ایک اہم تبدیلی رونما ہوئی ، اور آئینی مدت کے دوران ان کی قیمتی خدمات کے بعد ، انہیں بالآخر ایک ایرانی شہری کے حقوق مل گئے جو برسوں سے ان سے محروم تھے۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
== آرمینیائیوں کی تعیناتی۔ ==
سطر 127 ⟵ 31:
=== تہران۔ ===
[[فائل:Saint_Mary_Park_in_Tehran_2011.jpg|تصغیر|200x200پکسل| ہولی میری پارک۔]]
ایک رپورٹ کے مطابق ، 1750 میں ، [[شاہ عبدالعظیم|تہران کے شاہ عبدالعظیم کے دروازے میں]] متعدد آرمینی باشندے رہائش پذیر تھے ، لہٰذا کہا جا سکتا ہے کہ [[کریم خان زند|کریم خان زند کے]] 1163 ھ میں تخت نشینی سے قبل آرمینی باشندے۔ [[نادر شاہ|ھ اور نادر شاہ افشار کے]] دور میں تہران آیا تھا۔ یہ گروپ آرمینی باشندوں کا پہلا گروہ ہونا چاہیے جو نادر شاہ اور اس کے ایجنٹوں کے برے رویے سے جان چھڑانے کے لیے جولفا سے تہران ہجرت کر گیا۔ آہستہ آہستہ ، ایران کے دوسرے شہروں ، جیسے تبریز ، جولفا ، اصفہان اور سلماس ، اور یہاں تک کہ [[قفقاز]] اور ترکی کے آرمینی باشندوں سے آرمینیائیوں کی ہجرت کے ساتھ ، تہران میں رہنے والے آرمینی خاندانوں کی تعداد میں اضافہ ہوا۔ 1768 میں ، [[کریم خان زند|کریم خان زند کے]] دور میں ، تہران کے آرمینی باشندوں نے اپنا پہلا چرچ تعمیر کیا جس کا نام چرچ آف سینٹ تھڈیوس اور تہران میں سینٹ بارتھولومیو ، مولوی سینٹ ، ہراتی بازار ، آرمینی گلی ہے۔ اس محلے میں زیادہ تر آرمینی باشندے کاریگر تھے۔ <ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|نشانی=http://oldfarsi.hooys.com/Aramaneye_Iran/F_124_Tarikhe_Eskane_Aramane_Dar_Tehran.htm|عنوان=تاریخ مختصر اِسکان ارامنه در شهر تهران|ناشر=|تاریخ=|تاریخ بازدید=۱۶ اکتبر ۲۰۱۸}}</ref>«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
[[قاجار خاندان|قاجار]] خاندان کے پہلے سالوں میں ، تہران کے آرمینی باشندے شہر کے تین علاقوں میں تعینات تھے ، ایک شاہ عبدالعظیم کے دروازے میں اور دوسرا قزوین گیٹ (موجودہ اسلامی وحدت اسکوائر کے قریب) اور اس کے پڑوس میں ٹوس ، جسے اب سپیشل اسٹریٹ کہا جاتا ہے۔ بظاہر ، [[محمد خان قاجار|اگھم محمد خان قاجار]] ارمینی خاندانوں میں سے آٹھ کو لے آیا جو اس نے قرا باغ میں قبضہ کر لیا تھا اور تہران لایا اور قزوین گیٹ محلے میں آباد ہو گیا۔ بادشاہ کی اجازت سے ان چند خاندانوں نے 1795-1790 میں اس محلے میں سرپ جارج چرچ کے نام سے ایک چرچ بنایا۔ <ref>آلمار هوسپیان، نگاهی به زندگی ارمنیان تهران در گذشته نزدیک، سالنامه رافی، جلد اول، ۱۹۶۹م، ص ۲۶۷</ref>«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
[[فائل:St_Mesrop_Church_(Mashhad).jpg|تصغیر| مشہد میں مسروپ چرچ۔]]
 
=== مشہد اور خراسان۔ ===
[[نادر شاہ|نادر شاہ افشار]] نے کئی آرمینی باشندوں کو خراسان ہجرت کرنے کا حکم دیا تھا اور [[سلطنت عثمانیہ|عثمانیوں کے]] ساتھ جنگ کے دوران [[جلفا، ایران (شہر)|ارمینی خاندانوں کے ایک گروپ کی جولفہ]] کے [[مشہد]] میں ہجرت کو کئی سال ہوچکے ہیں ، لیکن بدقسمتی سے یہاں کے باشندے مشہد تقریبا ۵/۱ دهہ سے موجود ہیں وہ مختلف اقتصادی اور ثقافتی شعبوں میں آرمینیائی وطن کو محسوس نہیں کرتے۔ قجر دور سے مشہد آنے والے زیادہ تر سیاحوں نے شہر کی آبادی کی ساخت کو متنوع پایا۔ لیکن اس دوران مشہد کے آرمینی باشندوں کی موجودگی کی تاریخ نادر شاہ کے دور کی ہے۔ اس نے پہلے کئی جولفا آرمینی باشندوں کو اصفہان سے خراسان منتقل کیا اور پھر عثمانیوں کے ساتھ جنگ میں پرانے جولفا کے آرمینیائی آبادی والے علاقوں سے خاندانوں کو مشہد منتقل کیا۔ مشہد میں آرمینیائی تارکین وطن کی ملازمتوں کے بارے میں بکھرے ہوئے اطلاعات ہیں۔ سرکاری عہدیداروں کے کہنے پر ، وہ صرف سنار سازی ، زیورات اور تجارت میں مشغول ہو سکتے تھے۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
 {{نقل قول|جوناس هنوی، بازرگان انگلیسی ای که در زمان نادرشاه وارد مشهد شد، نیز در خاطرات خود به حضور ارمنیان در این شهر اشاره کرده و نوشته‌است|«نادر آرامگاهی باشکوه و یک کلیسا برای ارمنیان بر پا کرد».|}}
فی الحال ، اس عمارت کا کوئی سراغ نہیں ہے اور نہ ہی کوئی معلومات دستیاب ہے۔ لیکن ارمینی تاجروں کے لیے شہر میں زندگی اچھی طرح ختم نہیں ہوئی۔ خراسان کی بغاوت ، نادر کی حکومت کے آخری سالوں میں ، قتل عام کا باعث بنی جس نے اس دور کے بہت سے تاجروں کا سر قلم کر دیا اور ایرانی اور آرمینی تاجروں کے ایک گروہ کو نادر سپاہیوں نے ایک یا دو آنکھوں سے محروم کر دیا۔ مشہد میں آرمینیائیوں کی پہلی آباد کاری کے بارے میں کوئی درست معلومات نہیں ہے اور بیشتر رپورٹیں بیسویں صدی سے باقی ہیں۔ مشہد کے آرمینی باشندوں کی زندگی کی خوشحالی کا آغاز انیسویں صدی عیسوی کے وسط سے سمجھا جانا چاہیے ، لیکن اس سلسلے میں قجر دور کے تحریری شواہد متضاد ہیں۔ اتماد السلطانی نے مشہد کے سفر کے دوران لکھا کہ اس شہر میں کوئی آرمینی باشندے نہیں ہیں۔ شاپوری سکول کے مصنفین نے ، پہلوی دور کے ابتدائی دور میں ان کی پیروی کرتے ہوئے لکھا کہ پچاس سال پہلے تک خراسان میں کوئی آرمینی باشندے نہیں تھے ، اور تب سے آرمینی تاجر مشہد آئے ہیں اور روس کے راستے روس میں آباد ہوئے ہیں۔ اس کے برعکس ، یورپی سیاحوں نے بیسویں صدی کے آغاز میں اس علاقے میں آرمینیائی باشندوں کی موجودگی ریکارڈ کی ، لیکن مشہد میں آرمینیائی پڑوس کا ذکر نہیں کیا۔ تحریری شواہد میں اس طرح کے تضادات کی وجوہات اس مضمون کے مصنفین پر صحیح طور پر نہیں پائی جاتی ہیں ، لیکن یہ یقین کیا جا سکتا ہے کہ کسی وجہ سے اتماد السلطنیہ اور بعد میں شاپوری مصنفین مشہد میں آرمینیائیوں کے وجود سے واضح طور پر انکار کرتے ہیں لیکن یورپی سیاح۔ نوٹ کیا ہے۔ تاہم ، زیادہ تر علماء کا خیال ہے کہ مشہد کے آرمینی باشندوں کا اپنے مسلمان ہم وطنوں کے ساتھ پرامن تعلق تھا اور انہیں نسبتا آزادی حاصل تھی ، اور انہیں مذہبی اقلیت کے طور پر یا دوسروں کی طرف سے ہراساں نہیں کیا گیا تھا۔ آرمینی باشندے لوگوں کے درمیان آزادانہ طور پر رہتے تھے اور ان کی رہائش گاہ قلعے کے علاقے میں اور نیشنل گارڈن کے پیچھے تھی۔ ان کے بارے میں کوئی اختلاف یا امتیاز نہیں تھا ، اور مشہد میں ان کی دو صدیوں سے زائد زندگی کے دوران ، آرمینیوں نے قابل ذکر کامیابیاں حاصل کیں ، جن کا ذکر ہم اقتصادی اور ثقافتی مسائل کے سیکشن میں کریں گے۔ تاہم ، مشہد میں زیادہ تر آرمینی باشندے ارگ محلے میں رہتے تھے ، جو اب امام خمینی سٹریٹ کی گلیوں اور آرمینیائی چرچ کے قریب ہے۔ شہر کی ترقی کے ساتھ ، کچھ ڈاکٹر اسٹریٹ پر آباد ہوئے ، اور 2000 میں ، ایک آرمینیائی خاندان بہر آباد میں رہتا تھا۔<ref>{{یادکرد«عالی وب|عنوان=نگاهیجاه بهفطانت حضورو ارمنیانذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مشهدمقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و نقشوقوف اقتصادیداشته فرهنگیباشند آنانو {{!}}از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که پیمان|نشانی=https://www.paymanonline.com/نگاهی-به-حضور-ارمنیان- مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در-مشهد- نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و-نقش-اقتص/|بازبینی=2021-04-29|کد زبان=fa-IR}}</ref>ممضی است.
 
آرمینیائی تارکین وطن بھی انیسویں صدی کے آخر میں اور قجر حکمرانی کے دوران ٹیکس وصول کرنے والوں اور [[درگز|درگاز کی]] سرحد سے صوبے میں داخل ہوئے [[مشہد|اور پھر مشہد]] ، [[قوچان|کوچان]] ، [[نیشاپور|نیشابور]] ، [[شیروان، ایران|شیروان]] ، [[سبزوار|سبزیور]] ، [[بجنورد|بوزنورڈ]] اور [[درگز|درگاز شہروں میں آباد ہوئے۔]] بعد میں ، ایران کے دیگر حصوں جیسے آذربائیجان اور اصفہان سے آرمینی تاجر اس صوبے میں چلے گئے اور تجارتی اور صنعتی سرگرمیوں میں مصروف رہے۔ زیادہ تر آرمینیائی فیکٹریاں کاٹن ریفائنریز ، صنعتی اور طبی الکحل کی پیداوار ، بٹومین اور اسپننگ ملیں تھیں۔ <ref>{{یادکرد وب|عنوان=نگاهی به حضور ارمنیان در مشهد و نقش اقتصادی فرهنگی آنان {{!}} خبری تحلیلی ردنا (ادیان نیوز)|نشانی=https://adyannews.com/43891/|تاریخ=2020-02-17|بازبینی=2021-04-29|کد زبان=fa-IR}}</ref>«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
=== قزوین۔ ===
قزوین میں آرمینیائیوں کی آمد کے بعد سے کوئی صحیح معلومات دستیاب نہیں ہے۔ ایرانیوں اور آرمینی شائقین کی تحقیق کی بنیاد پر ، مختلف آرکائیوز کی کچھ تحریروں اور دستاویزات کو استعمال کرکے بہت کم حاصل کیا گیا ہے۔ آرمینیائیوں کی قزوین میں ہجرت کے بارے میں پہلی معلومات 1605 عیسوی میں لکھی گئی۔ <ref name="ReferenceA">گلریز، سیدمحمدعلی، مینودر یا باب‌الجنهٔ قزوین، قزوین، انتشارات طه، ۱۳۶۸، جلد:یکم، دانشگاه تهران، ۱۳۳۷، صفحه:۵۱۲</ref>«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
شرلی برادران کے سفرنامے میں یہ بھی بتایا گیا ہے کہ 23 جولائی 1638 کو برطانوی حکومت کے سفیر یا ایلچی "سردرمرکتن" <ref>Sir Der Merketin</ref> قزوین میں انتقال ہوا اور اسے شہر کے آرمینیائی قبرستان میں دفن کیا گیا اور اپنے پجاری کے ساتھ برطانوی وفد کی مدد کی ہے)۔ <ref>{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=|نام=|عنوان=سفرنامهٔ برادران شرلی در زمان شاه عباس کبیر|ترجمه=آوانس با مقدمه و توضیحات دکتر محبت آیین|جلد=|سال=۱۳۵۷|ناشر=منوچهری|مکان=تهران|شابک=|صفحه=۱۹۱|پیوند=|بازیابی=}}</ref>«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.[[ژان شاردن|شاردن]] فرانسوی در سال ۱۶۷۴ میلادی در دوره پادشاهی [[شاه سلیمان]] صفوی از قزوین دیدن کرده و ارمنیان شهر را چهل خانواده نوشته‌است.<ref>Voyage de Chevalier Chardin en Perse, ed, L.Langels. Paris p. 400</ref> جهانگرد دیگر اروپایی به نام کرنی لوبروئن<ref>Coruelle le Bruyn</ref> در سفرنامهٔ خود (۱۷۰۷ میلادی) آورده‌است:<ref>{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی = لوبروئن|نام = کرنی | عنوان = سیمای تاریخ و فرهنگ قزوین| ترجمه = | جلد = دفتر دوم| سال = | ناشر = |مکان = | شابک = | صفحه = ۱۱۵۱| پیوند = | بازیابی =}}</ref>{{اقتباس بند|<small>'''ارمنیان در این شهر زندگی می‌کنند و دارای یک نمازخانه (شاپل) هستند که از دور شبیه کبوتردان ([[کبوترخانه]]) است. '''</small>}}اس طرح ، یہ واضح ہے کہ 1605 سے ، آرمینیائی ہجرت کے وقت سے لے کر 1707 تک ، قزوین شہر نے ایک صدی تک آرمینیائی تارکین وطن کا استقبال کیا ہے ، اور یہ عیسائی تارکین وطن شیعہ اسلامی شہر قزوین میں بطور ایک مذہبی اقلیت محلے اور رہائش گاہوں کے ساتھ چرچ اور قبرستان خاص ہیں ، اور کچھ پیشوں اور پیشوں کے ساتھ ، وہ امن سے رہتے ہیں ، اور ان کے بچوں نے نسلی ، مذہبی اور لسانی تعلیم حاصل کی ہے۔ ایرانی مورخین نے یہ وعدہ بھی کیا ہے کہ (آرمینی باشندے بظاہر شاہ عباس دوم کے زمانے سے قزوین آئے تھے) <ref name="ReferenceA">گلریز، سیدمحمدعلی، مینودر یا باب‌الجنهٔ قزوین، قزوین، انتشارات طه، ۱۳۶۸، جلد:یکم، دانشگاه تهران، ۱۳۳۷، صفحه:۵۱۲</ref> اور قزوین چرچ کی تعمیر کا سال ''جسے چرچ آف دی ہولی ہرپسیما کہا جاتا ہے'' 1676 عیسوی ہے۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
نقش بازرگانی ارمنیان قزوین بسیار چشم گیر بوده، در دورهٔ ناصری، «هارتون تومانیانس» و پسرانش در قزوین تجارتخانه و صرافی داشتند و با روس‌ها و بانک استقراضی نیز در ارتباط بودند. «آرامیان» و «بدل آرزومانیان» هم که از بازرگانان بنام بودند، در قزوین دفتر و دستگاه داشتند.<ref>{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی = معتضد|نام = خسرو | عنوان = حاج امین الضرب، تاریخ تجارت و سرمایه‌گذاری صنعتی در ایران| ترجمه = | جلد = | سال = ۱۳۶۶| ناشر = انتشارات جانزاده|مکان = تهران| شابک = | صفحه =۶۴۵–۶۴۸ | پیوند = | بازیابی =}}</ref> در کتاب سیمای تاریخ و فرهنگ قزوین آورده‌است: {{اقتباس بند|<small>''' دههٔ آخر سده نوزدهم معرف دوران فعالیت قابل توجه ارمنی‌ها در قزوین است. در این دهه تنی چند از بازرگانان ارمنی نقش مؤثری درداد و ستدهای بازرگانی، به ویژه با [[روسیه]]، برعهده داشته‌اند. تجارتخانه‌های ''برادران تومانیان [تومانیانس] آرارات، برادران برخورداریان (سیمون و میکائیل خان) و برادران آرزومیان'' به کار صادرات [[خشکبار]] و وارد کردن پارچه و ظرف‌های چینی می‌پرداختند.'''</small>}}"ادریس خان" عرفی نام (تاجر باشی) ، "سہراب خان ، ہکوپ خان اور کراپیٹ خان" بھی قزوین میں رہنے والے مشہور آرمینی تاجروں میں شامل تھے۔ وانک چرچ کے آرکائیوز میں ٹومانیان برادرز ٹریڈنگ کمپنی کی ایمباسڈ مہروں کے ساتھ کئی خطوط ہیں۔ » <ref>{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=لوبروئن|نام=کرنی|عنوان=سیمای تاریخ و فرهنگ قزوین|ترجمه=|جلد=دفتر دوم|سال=|ناشر=|مکان=|شابک=|صفحه=۱۱۵۲–۱۱۵۳|پیوند=|بازیابی=}}</ref>«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
[[شہر کیان|چہارمحل اور بختیاری میں شہر کرد اور بروجین شہر]] اور خاص طور پر شاہریکان (احمد آباد محلہ) آرمینیائی گروہوں کی رہائش گاہ رہا ہے<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=شهرکیان در گذر تاریخ، شهرام نکویی، چاپ اول، صفحه ۵۹}}</ref>۔ خلافت اصفہان کی مردم شماری کے مطابق 1880 میں چہارمحل میں آرمینی باشندوں کی تعداد 2،895 تھی۔ 1963 میں تہران کی آرمینی خلافت کے اعدادوشمار کے مطابق یہ تعداد 4300 افراد تک پہنچ گئی۔ اکتوبر 1930 میں ، شاہریکورڈ کے آرمینیائی باشندوں نے چہارماہل میں "اروار" کے نام سے ایسوسی ایشن اور آرمینیائی ثقافت کے چاہنے والوں کی بنیاد رکھی۔ حالیہ دہائیوں میں ، چہارماہل سے بہت سے آرمینی باشندے اصفہان ہجرت کر گئے۔ <ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://www.aftabir.com/art/handicrafts/rugweaving/iranian-carpet_armenian.php|عنوان=ارامنهٔ چهارمحال}}</ref>«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.{{وسط|<gallery widths="180px" heights="250px" perrow="2">
پرونده:Նոր Ջուղայի տարազ.jpg|لباس سنتی زنان ارمنی در [[محله جلفا (اصفهان)|جلفای نو]]
پرونده:Չահարմահալի տարազ.jpg|لباس سنتی زنان ارمنی در چهار محال و بختیاری
</gallery>}}
 
=== مسجد سلیمان۔ ===
رہائشی جگہ اور مکانات کے لحاظ سے مسجد سلیمان کا آرمینیائی مرکز نفتون کے محلوں میں تھا اور اسکور چالیس تھا۔ اس کے علاوہ ، پہاڑوں کے پیچھے محلوں میں ، چشمے علی ، ٹاور کے پیچھے ، چوک ، نیشنل گارڈن ، کیمپ کریسنٹ اور ایک یا دو خاندان بھی بچوں میں رہتے تھے۔ ڈاکٹر شکیہ اسستانی بیبیان میں رہنے والے آرمینی باشندوں میں سے تھے۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
آرمینیائی چرچ چالیس نمبر پر واقع تھا ، اور یقینا ایک اور چرچ چشمے علی بازار میں بنایا گیا تھا ، جو یقینا غیر ملکیوں کے لیے تھا۔ سابق چرچ آف دی فورٹی سکور اور [[مسجد سلیمان]] میں [[بھارتی قوم|ہندوستانیوں]] کی موجودگی ، انڈین کلب۔ فورٹی آرکیٹیکچر چرچ کسی دوسرے چرچ کی طرح نظر نہیں آتا۔ اس کی وجہ یہ ہے کہ یہ ایک ہندوستانی کلب ہوا کرتا تھا۔ آخر میں ، آرمینی بشپ کا نمائندہ مسجد سلیمان آیا اور اس نے دعائے خیر پڑھی اور اس جگہ کو چرچ کے طور پر استعمال ہونے دیا۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
پادری ماکر اور روبین چرچ آف دی چالیس کے پجاریوں میں سے تھے ، جو آرمینیوں اور بلاشبہ مسجد سلیمان کے تمام لوگوں کی بہت عزت کرتے تھے۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
مہرداد گریڈ 40 سکول آرمینی بچوں کے لیے بھی تھا۔ آرمینیائی قبرستان نفتون میں تھا اور اب بھی ہے ، اور نفتون میں مقبرے ایران کے پہلے تیل کے شہر میں آرمینیائیوں کی باقیات ہیں۔ <ref>[http://www.rouyeshzagros.ir/?p=4870 رویش زاگرس: "ژانویه در نمره چهل/ مصاحبه اختصاصی باشگاه روزنامه نگاران مسجدسلیمان با زوج ارمنی از مسجدسلیمان قدیم"، نوشته‌شده در ۵ دی ۱۳۹۲؛]</ref>«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
=== آبادان۔ ===
آبادان آرمینیائی ایسوسی ایشن 1909 میں تشکیل دی گئی تھی ، جب [[شہر کرد|چہارمحل]] ، جولفا [[اصفہان|، اصفہان]] ، تہران اور تبریز میں رہنے والے متعدد آرمینی باشندے اینگلو ایرانی آئل کمپنیوں کے ملازم تھے۔ بعد میں ، [[پہلی جنگ عظیم|پہلی جنگ عظیم کے دوران]] ، مغربی ارمینی ارمینی باشندوں کی ایک بڑی تعداد نے آبادان کی طرف ہجرت کی۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
=== بوشہر ===
از اوایل سده هجدهم میلادی تعدادی از ارمنیان در بندر [[بوشهر]] ساکن بودند و تجارت می‌کردند. در ماه مه سال ۱۷۱۱ میلادی ''هانری مارتین''، کشیش و مترجم انجیل به [[زبان فارسی]]، در بندر بوشهر از کشتی پیاده شد. او می‌نویسد:{{اقتباس بند|<small>'''به خانه یک خانواده ارمنی مقیم بوشهر رفتم و روز یکشنبه در کلیسای ارمنیان در مراسم مذهبی که به وسیله یک کشیش انجام پذیرفت شرکت کردم '''</small>}}بوشہر کے آرمینیائی باشندوں نے 1825 میں ایک سکول قائم کیا ، جس میں بوشہر کے طلباء کے 20 خاندان درج تھے۔ ''بوشہر کے امیر ارمینی تاجروں میں سے ایک خواجہ ہاروتونیان'' کا ایک بڑا باغ تھا جس میں اس نے ہر قسم کے خوبصورت ایرانی اور ہندوستانی لیموں کے پھل اور پھول لگائے تھے۔ بوشہر چرچ 1773 عیسوی میں دوبارہ تعمیر کیا گیا اور 1819 میں پچھلے چرچ کی بجائے ایک اور چرچ بنایا گیا جو کہ شیراز چرچ سے بہت ملتا جلتا تھا۔ فارسی ، انگریزی اور آرمینیائی زبانیں 1907 میں بوشہر کے آرمینیائی سکول میں پڑھائی جاتی تھیں۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
=== ارسباران قرا داغ۔ ===
ناگورنو-کاراباخ ، جس کا آرمینیا کا نام آرمینیا (ارداویان) یا طاقتور زمین (مار) کے نقشے پر ہے ، آذربائیجان کے آرمینی علاقے کے آرمینیائی شہروں میں سے ایک تھا۔ کئی برسوں کے دوران ، ناگورنو-کاراباخ سے آرمینی باشندے آرمینیا ، تبریز ، تہران اور دیگر شہروں میں منتقل ہو گئے ہیں۔ بیسویں صدی میں آرمینی خاندان ناگورنو کاراباخ کے بیس سے زائد دیہات میں رہتے تھے۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
=== ہمدان۔ ===
1676 میں ، بہت سے آرمینی باشندے جنہیں شاہ عباس کے حکم سے اصفہان منتقل کیا گیا تھا ، نیز روسی آرمینیائی تارکین وطن اور تاجر ، ہمدان کے گورنر کی درخواست پر اس شہر میں آباد ہوئے۔ ان ارمینی باشندوں میں سے ایک نے ہمدان شہر میں ایک کمیونٹی اور ایک چرچ تعمیر کیا جس کا محلہ سرقلیہ تھا اور ایک چرچ سینٹ اسٹیفن تھا۔ دوسرے ہمدان کے مشرقی حصے اور شورین گاؤں میں آباد ہوئے۔ یہ گاؤں 1940 میں آرمینیائیوں سے خالی کر دیا گیا تھا۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
=== اراک ===
ہر ایک کی سالانہ کتاب میں موجود دستاویزات کے مطابق ، اراک میں آرمینیائیوں کی موجودگی کی پہلی علامات 1902-1903 کی ہیں ، جب جولفہ ، اصفہان میں رہنے والے متعدد آرمینی باشندے اراک میں برطانوی قونصل خانے میں سیکرٹری اور اکاؤنٹنٹ کے طور پر آباد ہوئے۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
=== خراقان ===
خرقان کا آرمینیائی حصہ (قراقان کی آرمینی بولی کے ساتھ) صوبہ مرقازی کے شمال مغرب میں واقع ہے اور اس صوبے [[ساوہ|کے ساوے شہر کے حصوں میں سے ایک ہے۔]] اس خطے میں آرمینیائی کمیونٹی 1740-1750 عیسوی کے درمیان تشکیل پائی تھی اور بربروڈ ، فریڈن ، ہمدان سے آرمینیائیوں کی اس جگہ ہجرت کے نتیجے میں۔ 1856 میں اس علاقے میں چار آرمینی گاؤں تھے۔ بعد میں ، ان دیہات کی تعداد آٹھ تک پہنچ گئی ، اور آرمینی باشندوں کا بنیادی پیشہ مویشی اور زراعت تھا۔ چناغچی گاؤں میں ، چرچ آف دی ہولی سرکس (چرچ کے داخلی پتھر پر لکھا ہوا ہے) 1735 میں بنایا گیا تھا ، جو ایک چھوٹا گنبد تھا ، اور پھر 1770 میں ماسٹر سرکیس دہبشیان نے دوبارہ تعمیر کیا۔ اس گاؤں اور چرچ کا دلچسپ نکتہ چرچ اور مسجد کی بیک وقت ایک دوسرے سے ایک سو میٹر سے کم کے دائرے میں سرگرمی ہے ، جو اس علاقے میں ترک لوگوں کی اعلیٰ ثقافت کو ظاہر کرتی ہے یہاں تک کہ ان کے ہم وطنوں کے ساتھ صدیوں سے مختلف مذاہب«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
== آرمینیائیوں کی گروپ ہجرت۔ ==
 
* آرمینیائی باشندوں کی ایران اور پڑوسی ممالک میں ہجرت اور آرمینیا واپس لوٹنا۔
 
تیسری صدی عیسوی میں آرمینیائیوں کی پہلی ہجرت [[اردشیر بابکاں (اول)|اردشیر بابکان کے]] دور میں ہوئی۔ یہ رجحان دو سال تک جاری رہا ، 226 سے 228 تک۔ <ref>کتاب تاریخ ارمنیان، نویسنده: [[آگاتانگلوس]]، ترجمه گارون سارکسیان، نشر:تهران-نائیری ۱۳۸۰</ref> آرمینیائیوں کی دوسری بڑے پیمانے پر ہجرت چوتھی صدی عیسوی میں شاپور دوم کے دور میں ہوئی۔ <ref name="ReferenceB">آرشیو دفتر فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در ایروان-ارمنستان</ref>«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
تیرہویں صدی میں آرمینی باشندے تجارت کے لیے ایران ہجرت کر گئے اور تبریز ، [[مرند|مرانڈ]] ، رشت ، کھوئے ، سلماس ، [[مراغہ]] ، [[سلطانیہ|سولتنیہ]] اور ری میں آباد ہوئے۔ 1514 میں چالدوران کی [[جنگ چالدران|جنگ کے]] [[سلیم اول|بعد سلطان سلیم اول کی]] فوج نے تبریز پہنچنے کے بعد 3000 آرمینی کاریگروں اور ان کے خاندانوں کو پکڑ لیا ۔1580 میں عثمانیوں نے ایران کے کئی علاقوں پر قبضہ کر لیا اور تقریبا six ساٹھ ہزار آرمینی ایران کو ترکی لے گئے۔ <ref name="ReferenceB">آرشیو دفتر فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در ایروان-ارمنستان</ref>«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
اس طرح 1604 عیسوی میں شاہ عباس نے تقریبا تین لاکھ پچاس ہزار آرمینی باشندوں کو بے گھر کیا ، لیکن ان میں سے صرف پچاس ہزار جولفا میں دریائے زاندے تک پہنچے۔ 1828 میں قجر دور کے دوران ایران روس جنگوں کے بعد اور امن مذاکرات اور [[ترکمانچای معاہدہ|ترکمانچائی معاہدے کے نتیجے میں ،]] [[جنوبی قفقاز|ایران میں رہنے والے آرمینی باشندوں کو صرف ایک سال کے اندر]] آرمینیا اور آرمینیائی علاقوں اور جنوبی قفقاز کے دیہاتوں میں ہجرت کرنے کی اجازت دی گئی۔ 1828 اور 1829 میں تقریبا پینتالیس ہزار لوگوں نے ان علاقوں میں ہجرت کی۔ 1915 میں ، وین مزاحمت کے [[وان، ترکی|دوران ، وان]] اور مغربی آرمینیا سے 15،000 افراد نے سلماس اور تبریز میں پناہ لی ، اور ان میں سے اکثر عثمانیوں کے ہاتھوں تبریز کے عیسائیوں کے قتل عام کے وقت آرمینیا ہجرت کر گئے ، اور ان میں سے کچھ نے ہجرت کی 1918۔ 1946 اور 1947 کے دوران تقریبا 26،000 افراد ایران سے ہجرت کر کے آرمینیا آئے۔ <ref>{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=ملکمیان|نام=دکتر لینا|عنوان=کتاب تعاملات و تشابهات فرهنگی بین ایران و ارمنستان از دیرباز تاکنون|ترجمه=|جلد=|سال=تابستان ۱۳۸۹|ناشر=انتشارات نائیری|مکان=تهران|شابک=|صفحه=|پیوند=|بازیابی=}}</ref>«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
== پارلیمنٹ میں آرمینیائی ==
آئینی انقلاب کے بعد ، ایران کی آرمینی کمیونٹی نے پارلیمنٹ کی دوسری مدت سے قومی اسمبلی میں نمائندہ رکھنے کا حق حاصل کیا۔ یوسف مرزایان آرمینیوں کے پہلے منتخب نمائندے تھے (15 نومبر 1288 سے 3 دسمبر 1290)۔ پانچویں مدت میں (13 فروری ، 1302 سے 13 فروری ، 1304) ، الیگزینڈر اعظم کو جنوبی آرمینیائی اور سہراب نے منتخب کیا۔ شمالی آرمینیائی باشندے ساگینی پارلیمنٹ کے لیے منتخب ہوئے۔ [[ایران|اسلامی جمہوریہ ایران کے]] قیام کے بعد بھی وہی حقوق نافذ رہے۔ اسلامی جمہوریہ ایران کے آئین کے آرٹیکل 64 کے مطابق ارمینی باشندوں کے اسلامی مشاورتی اسمبلی میں دو نمائندے ہیں (جنوبی اور شمال میں رہنے والے آرمینی باشندے)۔ ان کی مذہبی آزادی بھی اسی قانون کے آرٹیکل 13 میں فراہم کی گئی ہے۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
{| class="wikitable"
!مدت
! قومی اسمبلی کے نمائندوں اور حلقوں کے نام۔
! مدت
! قومی اسمبلی کے نمائندوں اور حلقوں کے نام۔
|-
| چھٹا 1305–1307۔
| ہوہانس خان مسیحیان (جنوبی آرمینیائی) سہراب سگینیئن (شمالی آرمینیائی)
| سولہواں 1328–1330۔
| پیٹروس ابکار (جنوبی آرمینیائی) ارم بداغیان (شمالی آرمینیائی)
|-
| ساتویں 1307–1309
| یوسف مرزایان (جنوبی آرمینیائی) سہراب ساگیانان (شمالی آرمینیائی)
| سترھویں 1330–1332
| آرمینیوں کا کوئی نمائندہ نہیں تھا۔
|-
| آٹھویں 1309-1311۔
| یوسف مرزایان (جنوبی آرمینیائی) سہراب ساگیانان (شمالی آرمینیائی)
| هجدهم
| وہرم خان زہرابیان (جنوبی آرمینیائی) ارم بداغیان (شمالی آرمینیائی)
|-
| نویں 1311–1314۔
| یوسف مرزایان (جنوبی آرمینیائی) سہراب ساگیانان (شمالی آرمینیائی)
| انیس 1335–1339۔
| فیلکس حضرات (جنوبی آرمینیائی) سواک ساگینین (شمالی آرمینیائی)
|-
| دہم 1314–1316۔
| یوسف مرزایان (جنوبی آرمینیائی) سہراب ساگیانان (شمالی آرمینیائی)
| بیس 1339–1342۔
| سوک ساگینین (جنوبی آرمینیائی) فیلکس حضرات (شمالی آرمینیائی)
|-
| گیارہویں 1316-1318۔
| جبرئیل بداغیان (جنوبی آرمینیائی) سہراب ساگینی (شمالی آرمینیائی)
| اکیسویں 1342–1346۔
| سوک ساگینین (جنوبی آرمینیائی) فیلکس حضرات (شمالی آرمینیائی)
|-
| دوازدهم 1318–1320۔
| جبرئیل بداغیان (جنوبی آرمینیائی) سہراب ساگینی (شمالی آرمینیائی)
| بائیسویں 1346–1350۔
| ساواک ساگینین (جنوبی آرمینیائی) گگیک ہواکیمین (شمالی ارمینی
|-
| تیرہ 1320–1322۔
| جبرئیل بداغیان (جنوبی آرمینیائی) سہراب ساگینی (شمالی آرمینیائی)
| تئیسواں 1350-1354۔
| ساواک ساگینین (جنوبی آرمینیائی) گگیک ہواکیمین (شمالی ارمینی
|-
| چهاردہم 1322–1324
| الیگزینڈر عظیم (جنوبی آرمینیائی) ارداش ایوانشین (شمالی آرمینیائی)
| چوبیسواں 1354-1357۔
| ساواک ساگینین (جنوبی آرمینیائی) محترمہ ایما آقایان (شمالی آرمینیائی)
|-
| پندرہ 1326–1328۔
| جنوبی آرمینیائیوں کا کوئی نمائندہ ارم بداغیان (شمالی آرمینیائی) نہیں تھا
|}
{| class="wikitable"
!مدت
! اسلامی مشاورتی اسمبلی کے نمائندوں اور حلقوں کے نام۔
|-
| پہلا 1359–1363۔
| ہراچ خاچاطوریان (جنوبی آرمینیائی) ہریر خلاتیان (شمالی آرمینیائی)
|-
| دوسرا 1363–1367۔
| [[:fa:آرداوازد_باغومیان|آرداوازد باغومیان]] (جنوبی آرمینیائی) وارطان وارطانیان (شمالی آرمینیائی)
|-
| سہ 1367–1371۔
| اردازد باغومیان (جنوبی آرمینیائی)وارطان وارطانیان (شمالی آرمینیائی)
|-
| چوتھا 1371–1375
| اردازد باغومیان (جنوبی آرمینیائی)وارطان وارطانیان (شمالی آرمینیائی)
|-
| پنجم 1375–1379۔
| اردازد باغومیان (جنوبی آرمینیائی)وارطان وارطانیان (شمالی آرمینیائی)
|-
| شمش 1379–1383۔
| جرجک ابرامیان (جنوبی آرمینیائی) لن ڈیوڈین (شمالی آرمینیائی)
|-
| ساتویں 2004-2008۔
| رابرٹ بیگلیرین (جنوبی آرمینیائی) جارج ورٹن (شمالی آرمینیائی)
|-
| ہشتم 1387–1391۔
| رابرٹ بیگلیرین (جنوبی آرمینیائی) جارج ورٹن (شمالی آرمینیائی)
|-
| نہم ۱۳۹۱–۱۳۹۵
| رابرٹ بیگلیرین (جنوبی آرمینیائی) کیرن خانلاری (شمالی آرمینیائی)
|-
| دہم
| جرجک ابرامیان (جنوبی آرمینیائی) کیرن خانلاری (شمالی آرمینیائی)
|-
| گیارہ 1399–1403۔
| رابرٹ بیگلیرین (جنوبی آرمینیائی) آرا شاورڈین (شمالی آرمینیائی)
|}
 
== آرمینیائیوں کا سیاسی کردار ==
[[پرونده:یپرم_خان_و_سردار_اسعد_از_فاتحان_تهران.jpg|بائیں|تصغیر|250x250پکسل| آرمی اور بختیاری مسلح مجاہدین کے ایک گروپ کے ساتھ فوجی وردی میں یاپرم خان آرمینیائی اور جعفر غولی سردار اسد بختیاری۔]]
 
* '''مرزا ملکم خان خان ناظم الدولہ۔'''
* '''[[:fa:هوهانس_خان_ماسحیان|هوهانس خان ماسحیان]] (آوانس خان مساعد السلطنه)'''
* '''یپرم‌خان (داوتیان)'''
* '''[[:fa:گریش‌خان_دانیلیان|گریش‌خان دانیلیان]]''' م'''کرنل گریشا کے''' نام سے جانا جاتا ہے۔
 
[[گنجہ|1886 میں گنجے]] شہر میں پیدا ہوئے ، مشہد کے فوجی پراسیکیوٹر اور خوزستان گینڈرمیری کے کمانڈر ، [[ایرانی آئینی انقلاب|ایرانی آئینی تحریک]] میں یپرم کے جنگجوؤں میں سے ایک اور تہران پولیس کے سربراہ ، 1933 میں اہواز شہر میں انتقال کر گئے۔ ۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
* '''آلکساندر آقایان'''
 
پہلا آرمینیائی ایرانی وکیل جو ایران پہنچتے ہی آزادی پسندوں میں شامل ہوا اور یپرم کے قریبی ساتھیوں میں سے ایک بن گیا۔ یپریم نے انہیں باقاعدہ فنانس کا ڈائریکٹر بھی مقرر کیا ، اور اس نے اپنی پوری کوشش کی۔ انہوں نے کئی سالوں سے اہم سرکاری خدمات فراہم کی ہیں اور ایران میں انشورنس کے بانی ہیں۔ ۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
* بریگیڈیئر جنرل '''داویدخان ساگینیان'''
 
[[فتح علی شاہ قاجار|وہ فتح علی شاہ قاجار کے]] دور میں شیراز اور اصفہان صوبوں میں ایرانی فوج کے کمانڈر تھے۔ ۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
* '''[[:fa:مارکار_خان_داویدخانیان|مارکار خان داویدخانیان]]'''
 
فتح علی شاہ کے نگران (1804 سے 1848) ۔
[[پرونده:ماردیروس_خان.jpg|دائیں|تصغیر|272x272پکسل| امیر تومان مریدروس خان۔]]
 
* '''امیر تومان مریدروس خان (ڈیوڈ خانیان)'''
 
"کاسک بریگیڈ کا چیف آف سٹاف۔ دار الفونون اسکول میں پڑھانے کے علاوہ ، انہوں نے وزارت انٹیلی جنس اور اسٹیٹ اسپیشل ٹرانسلیشن ایجنسی میں روسی اور فرانسیسی کے مترجم کے طور پر کام کرنا شروع کیا۔ ۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
* '''[[:fa:گاسپار_ایپگیان|گاسپار ایپگیان]]'''
 
وہ سید ضیاء الدین طباطبائی کے مشیر اور میئر تہران تھے۔ ان کا ایک عمل تہران کی اہم سڑکوں کو برقی روشنی سے روشن کرنا تھا۔ اس پروگرام کے بعد، انہوں نے کرنے کا حکم دیا امیریہ (تہران) میں فضائی تاروں بچھانے ، لالہ زار ، استنبول اور فردوسی سڑکوں، اور باقاعدہ وقفوں سے لیمپ کو انسٹال کرنے کے لئے. اس نے لالہ زار اسٹریٹ ، فردوسی اسٹریٹ ، اور ناصر کھوسرو اسٹریٹ پر دکانداروں کو ہدایت کی کہ وہ اپنی دکانوں کے دروازوں اور کھڑکیوں کو سبز رنگ دیں ، اور دکانوں اور کھڑکیوں کے پیچھے لاطینی نشان ہٹائیں اور فارسی حروف استعمال کریں۔ ۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
[[پرونده:اسکندرخان_ست_خانیان.jpg|بائیں|تصغیر|367x367پکسل| اسکندر خان ست خانیاں کے بائیں بازو ، (ڈیوڈ خانیان) ، کوسیک بریگیڈیئر جنرل ، اس کے پیچھے [[رضا شاہ پہلوی|رضا شاہ]] کو تصویر میں دیکھا جا سکتا ہے]]
 
* '''اسکندرخان ست خانیان، (داویدخانیان)'''
 
"زادورخان کا بیٹا (زادورخان ، ناصرالدین شاہ کا آرمینی ، روسی ، فرانسیسی ، انگریزی ، فارسی اور ترکی میں مترجم) ، اس کے پاس بریگیڈیئر جنرل کا درجہ تھا اور وہ تہران میں کاکا ڈپٹی کمانڈر تھا۔ وہ پانچ میں روانی رکھتا تھا۔ زبانیں ۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
* '''میرزاجان داودخان/داویدخان/ژان داود هوهانس'''
 
[[محمد شاہ قاجار|"محمد شاہ]] اور [[ناصر الدین شاہ قاجار|ناصر الدین شاہ قاجار کے]] دور میں ایک اہم آرمینیائی شخصیت مرزا جان داؤد خان یا جان داؤد آرمینیائی ہے۔ داؤد خان درباری عہدیداروں میں سے تھے اور محمد شاہ اور نصرالدین شاہ کے پہلے مترجم تھے۔ ۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
* سیکنڈ لیفٹیننٹ [[:fa:مگردیچ_خان_داویدخانیان|مگردیچ خان داویدخانیان]]
 
جولفہ ، اصفہان میں 1902 میں پیدا ہوئے ، وہ 13 سال کی عمر میںآرمینیائی عثمانی جنگ میں آرمینیائی رضاکار یونٹ کے رکن تھے۔ جنگ کے خاتمے کے بعد ، وہ اصفہان واپس آیا اور ایرانی فوج میں شمولیت اختیار کی اور اسے [[دزفول|دیزفل کا گورنر مقرر کیا گیا۔]] انہیں جنرل فضل اللہ زاہدی نے جنوب میں سردار سپاہ کا خصوصی تخرکشک ڈائریکٹر مقرر کیا تھا۔ ان کا انتقال 1983 میں ہوا۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
[[پرونده:سرگرد_مگردیچ_داویدخانیان.jpg|بائیں|تصغیر|263x263پکسل| درمیانی شخص میجر مردیچ ڈیوڈخانیان ہے ، جو 1306 میں رضا شاہ کے دور میں [[خرمشھر|خرمشہر کا حکمران تھا۔]]]]
 
* '''ست خان اسدوادازورین (صدقی بیگ)'''
 
[[بوشہر|"وہ اٹھارہویں صدی کے آخر میں بوشہر]] بندرگاہ کے ایک تاجر خاندان میں پیدا ہوا تھا۔ سیٹھ خان نے بچپن میں بوشہر چرچ کے پجاری کے ساتھ تعلیم حاصل کی۔ تیرہ سال کی عمر میں ان کے خاندان نے انہیں [[انگریزی زبان|تعلیم جاری رکھنے اور انگریزی سیکھنے کے لیے]] [[ممبئی]] بھیجا۔ تہران میں ، سیٹ خان کو قاجار دربار نے ملازم کیا ، تب تبریز [[عباس مرزا|وائسراء عباس مرزا کے]] پاس گیا اور عباس مرزا نے اسے خان کا خطاب دیا۔ ۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
* '''منوچہر خان معتمدالدوله'''
 
"ماضی میں تبلیسی میں سب سے مشہور آرمینیائی خاندانوں میں سے ایک ایناگولوپیئن خاندان تھا۔''میرزا گورگن'' یا ''گرگین'' خاندان، کے سب سے بڑے، جارجیا کے بادشاہ کے خادموں میں سے ایک تھا. ''چانگور'' روسی کمانڈر پاول سیسانوف کی فوج میں مرزا گورجن کے بیٹوں میں سے ایک تھا۔ اسے ایرانی فوجیوں نے قیدی بنا لیا۔ چینگور ایک بڑا ، لمبا ، خوبصورت نوجوان تھا۔ اسے [[خواجہ سرا|ٹکڑے ٹکڑے کر دیا]] گیا اور [[محمد خان قاجار|آغا محمد خان قاجر نے]] اسے منوچہر کہا اور بعد میں اسے خان کا خطاب دیا۔ منوچہر خان قاجار دربار میں پلا بڑھا۔ وہ اصل میں [[زنان خانہ|حرم]] سے تھا۔ تھوڑی دیر کے بعد شاہ اور خواجہ باشی کے خاص بندے دربار بن گئے اور آخر میں وہ ’’ اشک آغاشی باشی ‘‘ کے سربراہ یا تقریبات کے وزیر بن گئے۔ منوچہر خان فتح علی شاہ کے قریبی اور قابل اعتماد تھے۔ بادشاہ اکثر اس سے بہت اہم معاملات پر مشورہ کرتا تھا۔ ''فتح علی شاہ کا بیٹا یحییٰ مرزا'' آٹھ سال کی عمر میں گیلان کا حاکم بن گیا اور 1823 عیسوی میں منوچہر خان کو اس کا جانشین مقرر کیا گیا۔ تجارت کے فروغ اور ترقی کے لیے کوششیں کی گئیں۔ ۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
* '''سلیمان خان سہام الدولہ۔'''
 
"ایناگولوپیئن خاندان کا ایک اور رکن سقمان (سلیمان) تھا ، جو منوچہر خان مطمع الدولہ کا بھائی تھا۔ سلیمان اپنی والدہ کی قربانی پر آغا محمد خان کی فوجوں کے ہاتھوں تبلیسی میں ہونے والے قتل عام سے بچ گیا۔ اپنے بھائی منوچہر خان کے مشورے پر وہ اپنی والدہ کے ساتھ ایران آیا۔ سلیمان نے سب سے پہلے وائسرائے عباس مرزا کی خدمت کی اور فوج میں خدمات انجام دیں۔اس نے ایران عثمانی جنگوں میں بھی حصہ لیا۔ سلیمان خان سہم الدولہ ، جو کہ امیر کبیر کی طرف سے انتہائی قابل اعتماد اور سمجھے جاتے تھے [[صوبہ لرستان|، جلد ہی لورستان]] اور [[صوبہ خوزستان|خوزستان کی]] حکومت میں تعینات ہو گئے۔ سلیمان کے دو بیٹے تھے جن کا نام ''جہانگیر خان تھا ،'' جو وزیر صنعت اور بریگیڈیئر جنرل کا عہدہ تھا اور ان کے دوسرے بیٹے ''نریمان خان شہزادے'' کی [[فرانسیسی زبان|فرانسیسی]] ''مستقل مزاجی'' محکمہ خارجہ کی جانب سے پہلے ترجمان پر حاوی تھی۔ ۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
* '''آقالربیگ آقالر۔'''
 
"وہ اناگولوپیان خاندان کا ایک فرد تھا۔ وہ جارجیا سے تعلق رکھنے والا ایک آرمینیائی تھا جو ایران آیا تھا۔ وہ تہران سے تبریز گیا اور عباس مرزا کی فوج میں شامل ہوا اور اس کی خصوصی رجمنٹ کا رکن بن گیا۔ وہ عثمانی حکومت کے ساتھ مذاکرات کے لیے ایرانی وفد کے رکن تھے۔ عقربیگ نے عباس مرزا سے خان کا خطاب حاصل کیا۔ وہ فارسی اور روسی زبان پر عبور رکھتے تھے اور [[ترکمانچای معاہدہ|ترکمانچے معاہدے کے]] مذاکرات کے ایرانی وفد کے رکن بن گئے۔ ۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
* '''جہانگیر خان ، جہانگیر خان اناگولوپیان۔'''
 
"منوچہر خان معتمدالدوله کا بھتیجا اور سلیمان خان صاحب الدولہ کا بیٹا تھا۔ وہ 1833 میں تبریز شہر میں پیدا ہوئے۔ انہوں نے ناصر الدین شاہ سے بریگیڈیئر جنرل کا عہدہ حاصل کیا اور بعد میں ایڈجوٹنٹ جنرل ناصر الدین شاہ بنے۔ وہ ایک اچھا کاریگر تھا اور 1882 میں وہ ایرانی فوجیوں کی رائفلوں کے لیے گولیاں بنانے میں کامیاب ہو گیا تھا ، اس لیے شاہ نے اسے وزیر صنعت مقرر کیا۔ اسی سال جہانگیر خان نے امیر تمانی کا درجہ حاصل کیا اور وہ ایران میں اسلحہ خانے کے بانی تھے۔ اس کے مفید کاموں میں ہتھیاروں میں گیندیں پھینکنے کے لیے دھات پگھلنے والی بھٹی بنانا اور تہران میں گن پاؤڈر کی فیکٹری لگانا تھا۔ ۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
* '''هوهانس خان آگچالیان منیع السلطنه هوهانس'''
 
"1833 میں پیدا ہوئے ، ان کی جائے پیدائش اور تعلیم کے بارے میں کوئی معلومات دستیاب نہیں ہے۔ اسے ایرانی وزارت خارجہ کی خدمات حاصل تھیں۔ اپنی خدمات کے آغاز میں ، کیونکہ وہ فارسی ، ترکی ، آرمینیائی ، یونانی اور انگریزی پر عبور رکھتے تھے ، عثمانی دور حکومت [[ازمیر|میں انہیں ازمیر میں بزنس ٹرانسلیٹر مقرر کیا گیا۔]] 1875 میں ، جوہانس کو ازمیر میں (مترجم) اور (قونصل) ایران میں ترقی دی گئی ، پھر 1884 میں اسے ازمیر میں ایران کا قونصل مقرر کیا گیا۔ 1886 میں انہیں خان کا خطاب دیا گیا۔ [[استنبول|1888 میں ، وہ استنبول]] میں ایرانی سفارت خانے کا پہلا نائب مقرر ہوا۔ انہیں 1896 میں بریگیڈیئر جنرل کے طور پر ترقی دی گئی اور [[مصر|1897 میں مصر بھیجا گیا۔]] 1899 میں ، اسے منی السلطانہ کے لقب سے نوازا گیا ، اور ایران کے غیر معمولی سفیر کی حیثیت سے ، اسے مظفر الدین شاہ کے تخت پر الحاق کا اعلان کرنے [[بلغراد|کے لیے بلغراد کے تخت اور صوفیہ کی عدالت میں بھیج دیا گیا۔]] ہوہانس خان ایرانی اور عثمانی حکومتوں کے درمیان پوسٹ اینڈ ٹیلی گراف ریفارم کمیشن کے ساتھ ساتھ تجارتی معاہدوں کی تجدید کے لیے عدالتی کمیشن کے رکن بھی تھے۔ ۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
* '''ماطه‌وس خان (ماتئوس خان) ملیکیانس'''
 
"وہ 1875 میں میلیکین خاندان میں پیدا ہوئے تھے ، جو [[ہمدان]] سے تعلق رکھنے والے آرمینی تھے۔ اس نے تہران کے ہیگازیان اسکول سے گریجویشن کیا اور ایک امریکی کالج میں داخلہ لیا۔ فارغ التحصیل ہونے کے بعد ، اس نے دو سال تک اسی کالج میں پڑھایا۔ اسے وزارت خزانہ کی طرف سے رکھا گیا تھا اور محکمہ خزانہ میں کام کیا گیا تھا اور اس کا لقب خان تھا۔ 1904 میں اس نے فارسی میں ایک کتاب کا ترجمہ کیا اور اس کے عنوان سے "دی کنٹری آف دی سن آف فارچون یا گورنمنٹ آف جاپان" اور ایران کے لوگوں کو پہلی بار جاپان میں متعارف کرایا۔ وزارت خزانہ نے 1910 میں محکمہ کسٹم قائم کیا اور وہ اس کے ڈائریکٹر منتخب ہوئے۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
1936 میں ، [[رضا شاہ پہلوی|رضا شاہ کے]] حکم سے ، پورے ایران میں آرمینیائی اسکول بند کر دیے گئے ، اور اسی تاریخ کو تہران میں آرمینیائی اسکولوں کے ڈائریکٹر مطیع واس خان کو قید کر دیا گیا۔ ماتھے واس خان نے رضا شاہ کو ایک خط بھیجا اور شاہ نے اسے جیل سے رہا کر دیا ، لیکن پولیس سربراہ مختاری نے ماتھے واس خان کی رہائی کی مخالفت کی اور اسے قصر جیل بھیج دیا ۔ وہ 1941 میں جیل سے رہا ہوا اور آٹھ ماہ بعد فوت ہوگیا۔ ۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
* '''مؤسس خان خاچادوریان'''
 
وہ 3 جولائی 1878 کو ہمدان شہر میں پیدا ہوئے۔ وہ ایک امریکی کالج گریجویٹ تھا۔ وہ فارسی ، ارمینی اور انگریزی پر عبور رکھتے تھے۔ خان کے بانی کو وزارت خزانہ کی خدمات حاصل تھیں اور بعد میں وہ [[بندر لنگہ|بندر لینگے]] کے کسٹم کے سربراہ بنے اور تھوڑی دیر کے بعد وہ بوشہر کے کسٹم کے سربراہ بن گئے۔ [[صوبہ فارس|وہ صوبہ فارس میں]] ٹیکس کا سربراہ اور تبریز میں ٹیکس کا سربراہ بن گیا۔ 1921 میں ، وہ ایرانی تمباکو اجارہ داری ادارے کے سربراہ بنے۔ [[احمد شاہ قاجار]] نے انہیں سیکنڈ ڈگری شیر اور سن بیج دیا۔ بانی خان چرچ سے وابستہ تمام تنظیموں اور فلاحی اداروں میں سرگرم تھے۔ انہوں نے ہیگازیان سکول کی بقاء اور بقاء کے لیے سخت محنت کی اور ساری زندگی تہران میں آرمینیائیوں کی جنرل چیریٹی ایسوسی ایشن کے چیئرمین رہے۔ خان کے بانی نے 17 جنوری 1933 کو تہران میں وفات پائی۔ ۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
== اکیڈمی آف آرٹس میں آرمینیائی۔ ==
1266 ھ میں اکیڈمی آف آرٹس کی تعمیر کے آغاز کے ایک ماہ بعد۔ امیر کبیر نے ایک آرمینیائی (جان داؤد خان) یا ''ڈیوڈ ڈیوڈین'' [[آسٹریا|کو آسٹریا]] اور [[پروشیا]] جانے کا حکم دیا اور اکیڈمی آف آرٹس میں پڑھانے کے لیے اساتذہ کی خدمات حاصل کیں۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
امیر کبیر شوال 1266 ھ میں اے ایچ نے داؤد خان کو ایک پاور آف اٹارنی دی جو کہ پاور آف اٹارنی کے ایک حصے میں درج ذیل ہے:«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
[[پرونده:Darolfonun_WikiFa_1.jpg|بائیں|تصغیر|250x250پکسل| 2010 میں عام تعمیر نو کے بعد دار الفون عمارت کے داخلی طرف کا منظر۔]]
"ذہانت اور چالاکی کا اعلیٰ مقام ، زید المسیحین ، مسیح داؤد کے ساتھ ، ایران کے خلاف حکومت کا پہلا مترجم ہے۔ ایک انفنٹری ٹیچر ، ایک دانش اور سرجری ٹیچر ، ایک جیومیٹری ٹیچر ، ایک مائننگ ٹیچر ، ایک آرٹلری ٹیچر ، ایک کیولری ٹیچر ضروری ہے اور کام پر ، اس لیے والدین کی جانب سے آپ کی عظمت۔ حکومت ایجنٹوں اور چھٹیوں کے خلاف ہے آپ کے ملک (آسٹریا) اور پرشیا گئے ہیں ، مذکورہ تفصیلات کے مطابق ان اساتذہ کو پانچ سے چھ سال کے لیے نوکری پر رکھا ، اور ان کے آنے اور جانے کا خرچہ تحریری طور پر دیا۔ یہ حکومت کے والدین کے لیے ہمیشہ کے لیے قابل قبول ہے۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
حرا شہر میں شوال 1266 ھ۔ ق
 
'''دار الفونون کے آرمینیائی اساتذہ۔'''
 
* امیر تومان مریدروس خان۔
 
"جولفہ ، اصفہان ، روسی زبان کے استاد میں پیدا ہوئے"«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
* سکندر خان ڈیوڈیان۔
 
"مریدروس خان امیر تومان کا بیٹا - ماسکو کے السنہ لازاریان کالج کا گریجویٹ اور روسی زبان کا استاد"«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
* مرزا ملکم خان ناظم الدولہ۔
* ڈاکٹر گارنک خان دلیکجیان۔
 
"استنبول میں رائل ویزڈم سائنسز (ہمایون میڈیکل اکیڈمی) سے گریجویشن کیا۔ ڈاکٹر دلیکجیان اکیڈمی آف سائنسز میں فارمیسی پڑھاتے تھے۔ ۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
* ڈاکٹر باسل۔
 
"تلسی ، جس کا تذکرہ 14 جون 1857/1273 ہجری کو مناس ، مانوک اور برساق کے خطوط سے ہوا ہے۔ ھ کی پیدائش جولفہ ، اصفہان کے تبریزین محلے میں ہوئی اور انہوں نے اپنی ابتدائی تعلیم جولفا کے میناس سکول میں مکمل کی۔ 1871 میں وہ بھارت گیا ، کالج (سرپ پرگچ) میں تعلیم حاصل کی اور بیچلر کی ڈگری حاصل کی۔ 1880 میں اس نے میڈیکل سکول میں داخلہ لیا۔ اس نے 1881 میں انگلینڈ کا سفر کیا اور [[ایڈنبرگ|ایڈنبرا]] میڈیکل سکول میں تعلیم حاصل کی۔ 1889 عیسوی / 1316 ھ میں۔ AH ھ میں تہران آئے اور اکیڈمی آف آرٹس میں طب کے شعبے میں بطور پروفیسر پڑھاتے رہے۔ وہ 22 سال تک اکیڈمی آف آرٹس کے طبی شعبے کے پروفیسر اور سربراہ رہے اور ان برسوں کے دوران انہوں نے 189 ڈاکٹروں کو ایرانی معاشرے تک پہنچایا۔ ۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
* سہراب "زورا" ساگینیان۔
 
سہراب تبریز میں پیدا ہوئے۔ تبریز میں گریجویشن کرنے کے بعد ، [[سویٹذرلینڈ|ساگینین]] [[جنیوا|سوئٹزرلینڈ جنیوا]] یونیورسٹی میں سیاسی اور معاشی علوم کی تعلیم حاصل کرنے گئے۔ ایران واپس آنے کے بعد انہوں نے اکیڈمی آف آرٹس میں سیاسی اور اقتصادی علوم پڑھائے۔ ۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
* ڈاکٹر گارابد پاپاریان۔
 
"وہ اکیڈمی آف آرٹس میں فارمیسی کے استاد تھے"
 
* ہوانس خان ماسیحان (آوان خان مساعد السلطانہ)
 
انہوں نے اکیڈمی آف آرٹس میں پولیٹیکل سائنس ، بین الاقوامی قانون اور [[دنیا کی تاریخ|عالمی تاریخ پڑھائی۔]] ۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
== ایرانی آرمینی باشندوں کی پیشہ ورانہ سرگرمیاں ==
'''زیورات سازی۔'''
 
قجر دور کے دوران ، دربار کے زیورات اور سنار ، خاص طور پر ناصری عدالت ، آرمینی تھے۔ نصیر الدین شاہ ہمیشہ ایک خاص ارمینی سنار رکھتے تھے۔ فتح علی شاہ کے دور کے سب سے مشہور سنار اور زیورات میں سے ایک ''تووس آراکلیان تھا'' ، جسے عرفیت (توراب خان) کہا جاتا تھا۔ <ref>یاکوب پولاک، سفرنامه پولاک، ترجمه کیکاوس جهانداری، [[انتشارات خوارزمی]]، تهران، ۱۳۶۱، صفحهٔ ۲۹۷</ref>«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
معاصر دور کے جواہرات میں سے ایک لیون آودیان ہے۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
=== تلوار سازی۔ ===
وہ ان مشہور کاریگروں میں سے تھے جنہوں نے فتح علی شاہ کے دور میں ہتھیار بنائے۔ [[تبلیسی|وہ تبلیسی کے]] آرمینی باشندوں میں سے ایک [[یریوان|تھا جسے ایرانیوں نے یریوان]] شہر کے قریب ایران روس جنگوں کے دوران 1826 میں پکڑا تھا۔ چونکہ وہ [[قفقاز|قفقاز میں بہت مشہور]] تھا ، اس نے گمنام رہنے کے لیے ''اپنے آپ کو گورگن کہا۔'' فتح علی شاہ نے اسے (آستابشی) کا خطاب دیا اور اسے ایک ورکشاپ دی۔ <ref>{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=آلبویاجیان|نام=آرشاک|عنوان=تاریخ مهاجرت ارمنیان|ترجمه=|جلد=دوم|سال=۱۹۵۵|ناشر=چاپ نور آستق|مکان=قاهره|شابک=|صفحه=۲۶۰|پیوند=|بازیابی=}}</ref>«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
=== تپنچہ سازی ===
وہ آرمینی مینوفیکچررز (ماسٹر اسٹیپن پینک میکر) کے بنائے ہوئے مشہور پستولوں میں سے ایک تھا۔ اس نے بہت نازک اور خوبصورت پستول بنائے۔ ماسٹر اسٹیپن کا پستول جو اس نے 1844 میں محمد شاہ کے دور میں بنایا تھا ، تہران ہتھیاروں کے میوزیم میں رکھا گیا ہے۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
دیگر مشہور آرمینیائی پستول بنانے والوں میں شامل ہیں:
 
کلینٹریان ، مرزا قرنلی اور ٹیٹو وی ایس تعمیراتی جوڑ ( جوڑ بنانے والے تہران کا نام تیرہویں صدی کی ساتویں دہائی میں) نے نوٹ کیا۔ ۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
=== چمڑا کڑھائی ۔ ===
وہ جلد کی سب سے مشہور خوراکوں میں سے ایک تھا (ووسان گریگورینٹس) فتح علی شاہ نے اسے کورگ ''چی باشی کہا«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.''
 
=== ٹیلرنگ ===
سب سے مشہور درزی ''مارٹینو ٹوٹووینین'' اور ''ہاسپ ٹاٹوسیئن'' (جسے ہاسپ ٹیلر بھی کہا جاتا ہے) ہیں۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
مارٹینو نے مختلف ممالک سے کئی تمغے حاصل کیے تھے۔ ناصر الدین شاہ نے انہیں آکاشگنگا کا نشان دیا تھا۔ <ref>{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=سرنا|نام=کارلا|عنوان=مردم و دیدنی‌های ایران|ترجمه=غلامرضا سمیعی|جلد=|سال=۱۳۶۳|ناشر=انتشارات نشر نو|مکان=تهران|شابک=|صفحه=۲۹۴|پیوند=|بازیابی=۱۶ اکتبر ۲۰۱۸}}</ref>«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
=== فوٹوگرافی۔ ===
جوزف پاپازیان ان فوٹوگرافروں میں سے تھے جن کا نام ناصر الدین شاہ کے نام پر رکھا گیا ہے۔ 1882 میں اس نے تہران میں فوٹو گرافی کا سٹوڈیو قائم کیا۔ پاپازیان نے شیروخورشید کے کردار اور اس کے نام اور فوٹو اسٹوڈیو کے قیام کی تاریخ انگریزی میں اس جملے (شاہ ایران سے سونے کے تمغے کے حامل) کے ساتھ ایک سادہ مہر بنائی تھی۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
=== طبی ===
تہران میں ادویات کی مشق کرنے والے پہلے آرمینیائی ڈاکٹروں میں سے ایک داؤد موغرچیان ڈیوڈین تھا ، جو ایرانی حکام اور لوگوں کو ''حکیم داؤد خان کے'' نام سے جانا جاتا تھا۔ وہ 1786 میں [[ارارات صوبہ|صوبہ ارارت]] میں پیدا ہوا۔ کچھ لوگ اسے شیراز میں پیدا کرتے ہیں اور دوسرے مغربی آرمینیا میں۔ [[بھارت|اس نے نوعمری میں ہندوستان کا سفر کیا]] [[کولکاتا|اور کلکتہ]] میں تعلیم حاصل کی ، 1812 میں گریجویشن کیا۔ انہوں نے کچھ عرصہ ہندوستان میں [[انگلستان|برطانوی]] فوج میں خدمات انجام دیں۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
1831 میں وہ تہران آئے اور فتح علی شاہ کے خاص معالج بن گئے۔ فتح علی نے شاہ ڈیوڈیان کو خان کے لقب پر فخر کیا اور شیر اور سن گوہر کا بیج حاصل کیا۔ فتح علی شاہ کی وفات کے بعد حکیم داؤد خان محمد شاہ قاجار کے خاص معالج بن گئے۔ محمد شاہ نے گوہر بیج حاصل کرنے پر حکیم داؤد خان کو اعزاز سے بھی نوازا۔ <ref>{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=بامداد|نام=مهدی|عنوان=شرح حال رجال ایران در قرن ۱۲،۱۳،۱۴|ترجمه=|جلد=پنجم|سال=۱۳۵۷|ناشر=انتشارات کتابفروشی زوار|مکان=تهران|شابک=|صفحه=۱۱۳|پیوند=|بازیابی=}}</ref>«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
قاجار دور کے دیگر آرمینیائی معالجین میں شامل ہیں:
 
اس نے ہاروتیون ٹیریاکیان ، نووڈون آزگابدیان ، کارپیٹ پشایان خان ، ڈاکٹر مکاشیان ، ڈاکٹر گریگورین ، ایڈک غزاریان ، ڈاکٹر باسل اور گارگین ہوویان کا نام لیا۔ ۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
''ڈاکٹر تاشیان'' ''، ڈاکٹر ارشک ،'' اور ''ڈاکٹر آذانور'' (شاہ کے بھائی زول سلطان کے معالج)۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
=== آرمینیائی فارماسسٹ۔ ===
آرمینیا کے فارماسسٹوں میں سے ایک (شیورین فارمیسی) موجودہ ناصر خسرو اسٹریٹ پر تھا۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
ایک اور معروف فارماسسٹ آرسن میناسیان تھا [[رشت|، جس نے رشت]] میں معذور افراد کے لیے پہلی بورڈنگ فارمیسی اور پہلا سینیٹوریم قائم کیا۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
ڈاکٹر گریبد پاپاریان استنبول کی رائل اکیڈمی آف سائنسز سے فارغ التحصیل تھے۔ اس نے تہران میں ناصریہ اسٹریٹ پر ایک معروف فارمیسی قائم کی۔ ڈاکٹر پاپیرین نے فارسی میں دو کتابیں چھوڑی ہیں۔ ان کتابوں میں سے ایک زبانی حفظان صحت کے بارے میں ہے اور اسے ''دانتوں کی حفظان صحت کہا جاتا ہے۔'' دوسری کتاب صحت کی دیکھ بھال اور ''صفائی کے'' بارے میں ہے یا ''سائنس ابدی ہے۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.''
 
قاجار دور کے ایک اور مشہور فارماسسٹ ڈاکٹر ''گارنک خان دلیکجیان ہیں'' ۔ وہ استنبول میں ہومایون میڈیکل اکیڈمی سے فارغ التحصیل تھے۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
== معیشت۔ ==
شاہ عباس کی وفات کے بعد آرمینی باشندے بتدریج اپنی آزادی سے محروم ہو گئے۔ اس دور میں آرمینی باشندوں کی پیشہ ورانہ سرگرمیاں تجارت ، بڑھئی ، سنار سازی اور زیورات بنانے اور شراب بنانے کے چار پیشوں تک محدود تھیں<ref>{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=آلبویاجیان|نام=آرشاک|عنوان=تاریخ مهاجرت ارمنیان (به زبان ارمنی)|ترجمه=|جلد=دوم|سال=۱۹۵۵|ناشر=چاپ نورآستق|مکان=قاهره|شابک=|صفحه=۱۳۵|پیوند=|بازیابی=}}</ref>۔ قجر خاندان کے اقتدار میں آنے کے بعد ، آرمینی باشندوں نے اپنی آزادی دوبارہ حاصل کر لی۔ سب سے پہلے ، بہت سے آرمینی باشندے [[محمد خان قاجار|محمد محمد قاجار کی فوج میں شامل ہوئے۔]] [[فتح علی شاہ قاجار|فتح علی شاہ قاجار کے]] دور میں ، قاجار دربار میں کام کرنے والے آرمینی باشندوں کی تعداد میں اضافہ ہوا۔ [[عباس مرزا|وائسرائے عباس مرزا]] آرمینی باشندوں کے حامی تھے۔ اس کے تعاون سے آرمینیائی معاشرے کی ترقی کی راہ میں حائل بہت سی رکاوٹیں توڑ دی گئیں اور آرمینیائی سرگرمیوں کے لیے زمین کو تیار کیا گیا۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
"چنگور اناگولوپیئن" جسے "منوچہر خان موتماد الدولہ" کہا جاتا ہے فتح علی شاہ کی بدکاری سمجھا جاتا تھا اور اس نے محمد شاہ قاجار کے الحاق اور بادشاہت کے دعویداروں کو دبانے میں اہم کردار ادا کیا۔ منوچہر خان آہستہ آہستہ ایران کے طاقتور ترین افراد میں سے ایک بن گیا۔ اس کے بھائی اور بھتیجے ، جیسے: (سلیمان خان ، سہم الدولہ ، آق الربیگ ، رستم بی ، نریمان خان ثم السلطانہ اور مرزا جہانگیر خان) وزیر صنعت ، گورنر ، کمانڈر ، وزیر مختاری اور وزیر بن گئے۔ . سرکاری کاموں میں مصروف آرمینی باشندوں کی تعداد میں اضافے کے ساتھ ساتھ ناصر الدین شاہ اور مظفر الدین شاہ کی آرمینیائیوں پر خصوصی توجہ اور ایرانی آئین پرستی کے قیام میں آرمینیائیوں کی شرکت کے ساتھ آرمینیائیوں کے لیے نوکریوں کے انتخاب میں ماضی اچانک ٹوٹ گیا اور آرمینی باشندے آزادانہ طور پر کسی بھی نوکری میں انتخاب اور کام کرنے کے قابل تھے جس میں وہ دلچسپی رکھتے تھے۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
=== آرمینی تاجر۔ ===
آرمینیا کی سرزمین ایک سنگم ہے جو ایشیا کو یورپ سے جوڑتی ہے۔ ایک طویل عرصے سے آرمینی تاجر ایشیائی ممالک سے یورپ کو سامان برآمد کرتے تھے اور یورپی ممالک سے مصنوعات اور مصنوعات ایشیائی ممالک میں لاتے تھے۔ شاہ عباس نے آرمینی تاجروں کے ذریعہ ریشم برآمد کیا۔ آرمینی تاجروں نے شاہی گودام سے ریشم وصول کیا اور اسے یورپی ممالک میں فروخت کیا۔ اس کے بجائے ، وہ یورپی ممالک سے سامان اور نمونے خرید کر ایران لائے۔ پھر ریشم کے کیڑے شاہی خزانے کو ادا کیے جاتے تھے۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
جولفا ، اصفہان کے آرمینی تاجروں نے اپنی کاروباری سرگرمیوں کو منظم کرنے کے لیے تجارتی کمپنیاں تشکیل دیں۔ ان ٹریڈنگ کمپنیوں کے قوانین تھے کہ ان کے تمام ملازمین کو نافذ کرنے کی ضرورت تھی ، اور انہیں قبول کیا گیا اور ان کو غیر تبدیل شدہ بنیادوں پر نافذ کیا گیا۔ معاہدوں کا متن آرمینی زبان میں تھا ، لیکن الفاظ خوراک اور لباس فارسی میں لکھے گئے تھے۔ اس وقت آرمینی تاجروں کا یورپ جانے کا تجارتی راستہ [[تبریز|تبریز کے]] [[طرابزون|ذریعے ترابزون]] یا [[ازمیر|ازمیر کی]] بندرگاہ تک تھا ، لیکن چونکہ عثمانی حکومت نے ایرانی تاجروں کے لیے مشکلات پیدا کیں ، اس لیے جولفا کے تاجروں نے روس کے ذریعے اپنا سامان پہنچانے کی کوشش کی۔ جولفا کے آرمینیائی باشندوں کا پہلا نمائندہ روس کے لیے مذاکرات کے لیے گیا۔ 1660 میں ، جولفا تاجروں کی طرف سے ، اس نے [[روسی زار شاہی|زار روس حکومت کے ساتھ بات چیت کی۔]] روس کے زار الیکسس اول نے 31 مئی 1667 کو ایک فرمان جاری کیا جس میں ایرانی تاجروں کو روس کے ذریعے یورپ کے ساتھ تجارت کرنے کی اجازت دی گئی۔ <ref>{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=خاچیکیان|نام=|عنوان=بازرگانان ارمنی جلفای نو و روابط تجاری آن‌ها با روسیه در سده‌های ۱۷ و ۱۸ (به زبان ارمنی)|ترجمه=|جلد=|سال=۱۹۸۸|ناشر=|مکان=ایروان|شابک=|صفحه=۲۱|پیوند=|بازیابی=}}</ref>«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
* لازاریان خاندان۔
 
لازاریوں کا شمار اصفہان کے امیر ترین اور مشہور آرمینی خاندانوں میں ہوتا تھا۔ اس خاندان کا نام بھی لکھا گیا ہے (یاغیازاریان ، نزارتیان ، اغازاریان) لیکن چونکہ وہ زار روس میں ہجرت کر گئے تھے ، روسیوں نے انہیں لازاری کہا۔ اس خاندان کا سب سے بڑا ، "قزار" آرمینیا میں رہتا تھا ، اور اس کا بیٹا "منوگ" ، جو کہ (خواجہ منوگ) کے نام سے جانا جاتا ہے ، آرمینیوں کی ایران ہجرت میں اصفہان آیا اور شمس آباد (اصفہان) میں آباد ہوا ، جب وہ پڑوس میں چلا گیا۔ اصفہان کی جولفا منتقل ہو گئی۔ خوجا منوگ کا ایک بچہ تھا جس کا نام "آذزار" تھا۔ اغازار نے دو شادیاں کیں ان کی پہلی بیوی سے چار بچے تھے ، ان کے ایک بچے کا نام ’’ ناصرت ‘‘ تھا ، ناصرت نے اپنے بچے کا نام اغازار رکھا۔ اغازار (امیر اغازر) کے نام سے مشہور ہوا۔وہ جولفہ ، اصفہان میں سب سے نمایاں اور امیر ترین آرمینی تاجر بن گیا۔ اس نے روس ، سلطنت عثمانیہ اور ہندوستان کے ساتھ تجارت کی۔ اس نے زیورات ، موتی ، ریشم ، کپڑا ، مصالحے برآمد کیے۔<ref>{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=خاچیکیان|نام=|عنوان=بازرگانان ارمنی جلفای نو و روابط تجاری آن‌ها با روسیه در سده‌های ۱۷ و ۱۸ (به زبان ارمنی)|ترجمه=|جلد=|سال=۱۹۸۸|ناشر=|مکان=ایروان|شابک=|صفحه=۱۰۶|پیوند=|بازیابی=}}</ref> [[نادر شاہ]] افشار نے دو بار 1745 اور 1746 عیسوی میں امیر اغازر کو 5 ہزار نادری ادا کرنے پر مجبور کیا۔ امیر اغازر نادر شاہ کے ظلم سے ناراض [[ماسکو|ہوا اور اپنے خاندان اور دولت کے ساتھ ماسکو میں آباد ہوا]] اور اس شہر میں ایک ٹیکسٹائل فیکٹری قائم کی۔ [[کیتھرین اعظم|کیتھرین دوم]] نے اسے اور اس کے چار بچوں کو اشرافیہ کے لقب دیئے۔ [[جوزف دوم، مقدس رومی شہنشاہ|30 مارچ 1788]] کو آسٹریا کے شہنشاہ جوزف دوم نے اسے کاؤنٹ کا خطاب دیا۔ اغازار کی اولاد روسی شرافت کی زار بن گئی اور کئی سالوں تک اپنے آبائی پیشے کی پیروی کی۔ انہوں نے روسی معیشت میں کلیدی کردار ادا کیا۔ <ref>{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=در-هوهانیان|نام=هاروتیون|عنوان=تاریخ جلفای نو|ترجمه=بوغوس پطروسیان|جلد=اول|سال=۱۸۸۰|ناشر=|مکان=جلفا|شابک=|صفحه=۱۱۱–۱۰۹|پیوند=|بازیابی=}}</ref>«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
* شاہریمانیاں۔
 
"مراد اول" ایک کامیاب تاجر تھا جس نے [[اطالیہ|اٹلی کے ساتھ تجارت کی۔]] اس کے دو بچے تھے جن کا نام "نذر" اور "شہریمان" تھا۔ دونوں نے [[وینس|وینس کے ساتھ تجارت کی۔]] وینس کے بینکوں میں ان کی بچت 720،000 ڈیوکیڈز کی تھی۔ شریمین کے دو بچے تھے جن کا نام "زکر" اور "سرہاد" تھا۔ زاکر شارمانیان جو کہ خواجہ زکر کے نام سے جانا جاتا ہے 1660 میں جولفا کے آرمینی تاجروں کے ایک گروپ کے ساتھ ماسکو گیا اور روس کے زار الیکسس اول کو قیمتی زیورات پیش کیے اور مذاکرات کے بعد ایرانی تاجروں کو روس کے ذریعے یورپ میں اپنا سامان برآمد کرنے کی اجازت دی۔ خوجا ذاکر کے تین بچے تھے جنہوں نے اٹھارہویں صدی کی چوتھی دہائی [[بصرہ|میں بصرہ]] اور [[کولکاتا|کلکتہ میں تجارت کی۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.]]
 
شہرمین وینس کے ارد گرد چاول کی کاشت کے موجد تھے۔ انہوں نے چاول کی کاشت کی کیونکہ انہوں نے وینس کے ارد گرد کی زمین کو چاول کی کاشت کے لیے موزوں دیکھا۔ <ref>خاچیکیان، بازرگانان ارمنی جلفای نو و روابط تجاری آن‌ها با روسیه در سده‌های ۱۷ و ۱۸، ایروان، ۱۹۸۸، صفحه:۷۲ و ۷۳</ref> وینیشین شہریان کو اپنی زمین میں چاول کی کاشت کا بانی سمجھتے ہیں۔ 1696 میں ، پوپ معصوم بارہویں نے شہریوں کو "رومن شہری" کا خطاب دیا اور انہیں بطور رومن شہری تجارت کرنے کی اجازت دی گئی۔ 1699 میں ، مقدس رومی شہنشاہ اور آسٹریا کے شہنشاہ لیوپولڈ اول نے رومن سلطنت کو "کاؤنٹی آف ہنگری" کے طور پر فتح کیا۔ <ref>{{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی=گلنبگیان|نام=روبرتو|نام خانوادگی۲=|نام۲=|عنوان=فیلیپ دوزاگلی و استقرار تجارت در کورلاند به سال ۱۶۹۶ میلادی|ژورنال=مجله بررسی‌های تاریخی|مکان=|ناشر=|دوره=سال هفتم|شماره=۲|سال=خرداد و تیر ۱۳۵۱|صفحه=۱۲۰|پیوند=|doi=|بازیابی=}}</ref>«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
* خواجہ میناس۔
 
خوجا میناس کمپنی کے بانی "سٹیپانوس" تھے ، جنہیں پینوس بھی کہا جاتا تھا۔ یہ کمپنی سترہویں صدی کی ساتویں اور آٹھویں دہائی میں جولفا کی سب سے بااثر کمپنیوں میں سے ایک تھی۔ خواجہ میناس 1702 میں فوت ہوئے۔ اس نے اپنے بنائے ہوئے یتیم خانے میں پانچ سو تومان عطیہ کیے اور ایک سو تومان نیک کاموں کے لیے مختص کیے۔ اس کے پانچ بیٹے اور چار بیٹیاں تھیں۔ اس کا ایک بیٹا ایمناز نادر شاہ کے حکم سے جولفا میں کئی دیگر آرمینی تاجروں کے ساتھ مارا گیا۔ اس خاندان کے کئی ممبران (بیٹے اور پوتے) انڈیا ، [[ہندچین|انڈوچائنا]] ، روس اور بصرہ میں رہتے تھے ، جو کمپنی کی تجارت کو آسان بناتے تھے۔ ان کی تجارت زیادہ تر قیمتی پتھر اور زیورات رہی ہے۔ <ref>{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=خاچیکیان|نام=|عنوان=بازرگانان ارمنی جلفای نو و روابط تجاری آن‌ها با روسیه در سده‌های ۱۷ و ۱۸|ترجمه=|جلد=|سال=۱۹۸۸|ناشر=|مکان=ایروان|شابک=|صفحه=۸۵ و ۹۴|پیوند=|بازیابی=}}</ref>«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
* سافرازیان‌
 
خوجا خاچک سافرازیان ایک معروف آرمینی تاجر تھا جو نخچیوان کے [[جلفا|شہر جوگا میں رہتا تھا۔]] شاہ عباس جلفہ میں تین دن تک خوجا کھچک کے مہمان تھے۔ <ref>آراکل داوریژتسی، تاریخ آراکل داوریژتسی، ایروان، ۱۹۸۸ میلادی، صفحه:۳۲</ref> شاہ عباس نے صفرازیان خاندان کو جلفہ تھانے میں تعینات کیا۔ جس گلی پر خواجہ نذر کا گھر تھا اسے نذر سٹریٹ کہا جاتا تھا۔ خواجہ نذر کا انتقال 1618 میں ہوا۔ خواجہ نذر کی وفات کے بعد ، اس کا بیٹا ، خواجہ صفراز ، جولفہ ، اصفہان کا شیرف بن گیا۔ <ref>{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=در-هوهانیان|نام=هاروتیون|عنوان=تاریخ جلفای نو|ترجمه=بوغوس پطروسیان|جلد=اول|سال=۱۸۸۰|ناشر=|مکان=جلفا|شابک=|صفحه=۱۰۲|پیوند=|بازیابی=۱۶ اکتبر ۲۰۱۸}}</ref>«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
* فلیپ دوزاگلی
 
1669 عیسوی میں "سنی" یا "ساہگلی" جسے "فلپ کاؤنٹ دوزگلی" کہا جاتا ہے پیرس میں ہے۔ [[لوئی چودہواں|وہ فرانس کے لوئس XIV]] کے دربار میں داخل ہوا اور درباریوں اور لوئس XIV کے بھائیڈیوک [[:en:en:Philippe I, Duke of Orléans|،]] [[:en:en:Philippe I, Duke of Orléans|واورلئان]] نے اسے دیکھا۔ ڈیوک آف ڈوورلین اس کا گاڈ فادر بن گیا اور اس کا نام فلپ رکھا ، جس نے اسے میرینز میں ایک اعلی مقام دیا۔ <ref>روبرتو گلنبگیان، (فیلیپ دوزاگلی و استقرار تجارت در کورلاند به سال ۱۶۹۶ میلادی)، مجله بررسی‌های تاریخی، سال هفتم، شماره ۲، خرداد و تیر ۱۳۵۱ خورشیدی، صفحه:۱۱۴</ref> 1682 میں ، فلپ دوزگلی نے جین بپٹسٹ ٹورنیئر کے ایک رشتہ دار سے شادی کی۔ [[پولستان|فلپ دوزگلی پولینڈ]] میں تجارت کے لیے ایک مرکز قائم کرنے کی کوشش کر رہا تھا۔ پولینڈ کے بادشاہ نے اسے کنٹ کہا۔ فلپ کنٹ دوزگلی پولینڈ کی حکومت کے سفیر کے طور پر ایران آئے۔ 19 ستمبر 1696 کو دوزگلی نے ڈیوک آف ڈورلینڈ کے ساتھ 22 ماہ کے لیے ایک معاہدہ کیا۔ [[لتھووینیا|اس معاہدے کی دفعات کے مطابق لتھوانیا]] میں ایرانی تاجروں کے لیے بہت سی سہولیات فراہم کی گئیں۔ <ref>روبرتو گلنبگیان، (فیلیپ دوزاگلی و استقرار تجارت در کورلاند به سال ۱۶۹۶ میلادی)، مجله بررسی‌های تاریخی، سال هفتم، شماره ۲، خرداد و تیر ۱۳۵۱ خورشیدی، صفحه:۱۶۸</ref>«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
=== آرمینیائی کاروبار۔ ===
ارمینی تاجروں نے قجر دور میں ایرانی تجارت میں اہم کردار ادا کیا۔ قجر دور میں ، مرکزی حکومت کی مضبوطی اور ملکی سڑکوں کی حفاظت اور تجارت پر حکومت کی توجہ کے ساتھ ، تجارت دوبارہ پھل پھول گئی۔ [[جاوا]] میں رہنے والے ایک آرمینی باشند یغیا زار گیسپرین کے کہنے پر اور عظیم آرمینی خلیفہ ناصر الدین شاہ ، جاثلیق تاتوس کے مشورے پر آرمینی تاجروں پر عائد ٹیکس کی شرح کو پانچ فیصد سے کم کر کے تین فیصد کر دیا۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
* تومانیان برادرز ٹریڈنگ ہاؤس
 
تومانیان چار بھائی تھے۔ " هاروتیون تومانیان" کے پاس دو سے تین ملین تومانوں کا ورکنگ کیپیٹل تھا۔ اس سرمائے کے ساتھ ، اس نے ایران سے گری دار میوے اور ریشم برآمد کیا اور لوہا درآمد کیا۔ <ref>{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=عیسوی|نام=چارلز|عنوان=تاریخ اقتصادی ایران (عصر قاجار ۱۲۱۵–۱۳۳۲ ه‍.ق)|ترجمه=یعقوب آژند|جلد=|سال=۱۳۶۲|ناشر=نشر گستره|مکان=تهران|شابک=|صفحه=۶۷|پیوند=|بازیابی=}}</ref> تومانی بھائیوں نے غیر ملکی کرنسیوں میں بھی تجارت کی اور رائل بینک آف ایران کے ساتھ مقابلہ کیا۔ [[بندر انزلی|بندر انزالی]] اور [[رشت]] میں ان کے دو بینک تھے جو 1301 تک فعال تھے۔ انہوں نے قاجار کے دور میں ایران میں سب سے بڑے معاشی اداروں میں سے ایک قائم کیا اور چالیس سال تک حکومت کی طرف رہے۔ <ref>{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=احتشام السلطنه|نام=|کوشش=سید محمد مهدی موسوی|عنوان=خاطرات احتشام السلطنه|ترجمه=|جلد=|سال=۱۳۶۷|ناشر=انتشارات زوار|مکان=تهران|شابک=|صفحه=۲۱۹|پیوند=|بازیابی=}}</ref>«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
1901 میں ، جب ایرانی حکومت زار روس کی حکومت سے 5 فیصد سود کی شرح پر 22.5 ملین سونا منات ادھار لینا چاہتی تھی ، الیگزینڈر تمانیان نے قاجار عدالت میں ایک درخواست لکھی جس میں کہا گیا تھا کہ وہ حکومت کو اختیار میں قرض کی ادائیگی کے لیے تیار ہے۔ ایرانی حکومت روسیوں تک نہیں پہنچتی۔ <ref>{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=معتضد|نام=خسرو|عنوان=حاج امین الضرب و تاریخ تجارت و سرمایه‌گذاری در ایران|ترجمه=|جلد=|سال=۱۳۶۶|ناشر=انتشارات جانزاده|مکان=تهران|شابک=|صفحه=۶۴۶|پیوند=|بازیابی=}}</ref>«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
تومانیوں کے پاس دو چھوٹے تجارتی جہاز تھے [[بحیرہ قزوین|جو سامان اور مسافروں کو لے کر بحیرہ کیسپین]] میں انزالی اور باکو کی بندرگاہوں کے درمیان تھے۔ ان کے ملک کے مختلف حصوں میں بڑے فارم بھی تھے جو ان فارموں کی مصنوعات برآمد کرتے تھے۔ کچھ عرصے کے لیے انہوں نے تانبے ، کوئلے اور گندھک کی کھدائی کی۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
* بدل آرزومانیان تجارتی گھر۔
 
بادل آرزمانیان اور اس کے بھائیوں نے تین لاکھ تومان کے سرمائے سے یہ کاروبار قائم کیا۔ خام مال برآمد کرنے کے کاروبار کی روسی منڈیوں میں مانگ تھی۔ <ref>خسرو معتضد، حاج امین الضرب و تاریخ تجارت و سرمایه‌گذاری صنعتی در ایران، صفحه:۶۴۷ و ۶۴۸</ref>«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
* آرامیان ٹریڈنگ ہاؤس
 
آرامیان نے کپاس اور اون کا روس میں تجارت کی ۔ <ref>خسرو معتضد، حاج امین الضرب و تاریخ تجارت و سرمایه‌گذاری صنعتی در ایران، صفحه:۶۴۷</ref>
 
* ہاروتیونیان ٹریڈنگ اینڈ پارٹنرز
 
یہ کمپنی 1916 میں تہران میں قائم کی گئی تھی اور صنعتی اور تجارتی سرگرمیوں میں مصروف تھی۔ <ref>خسرو معتضد، حاج امین الضرب و تاریخ تجارت و سرمایه‌گذاری صنعتی در ایران، صفحه:۴۱۷</ref>«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
* اصلانیاس ٹریڈنگ ہاؤس۔
 
یہ کاروبار تہران میں قائم کیا گیا تھا اور اس نے میمنے کی کھال روس کو برآمد کی اور اس ملک سے چینی درآمد کی۔ <ref>{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=معتضد|نام=خسرو|عنوان=حاج امین الضرب و تاریخ تجارت و سرمایه‌گذاری صنعتی در ایران|ترجمه=|جلد=|سال=|ناشر=|مکان=|شابک=|صفحه=۴۰۹|پیوند=|بازیابی=}}</ref>«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
* ہوویان ٹریڈنگ ہاؤس
 
یہ تجارتی گھر تہران میں 1920 میں قائم کیا گیا تھا۔ انہوں نے میمنے کی آنتیں اور کھالیں برآمد کیں۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
=== آرمینیائی کارخانے ===
 
* شاھن ہوسپیان۔
 
شاہ ہوسپیان 1911 میں [[یریوان]] میں پیدا ہوا۔ اس نے یریوان یونیورسٹی سے عالمی تاریخ اور ادب میں ڈگری اور [[سینٹ پیٹرز برگ]] سے سول انجینئرنگ کی ڈگری حاصل کی۔ 1948 میں ، انہوں نے تبریز میں آذربائیجان میں پہلی ٹائل اور موزیک فیکٹری قائم کی۔ ان کا انتقال 1989 میں ہوا۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
* ساہاکیان برادرز فیکٹری۔
 
یہ فیکٹری 1926 میں تبریز میں کھولی گئی تھی۔ فیکٹری نے آٹا تیار کیا اور کاسٹر آئل سمیت مختلف تیل بھی تیار کیے۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
* هراند هامبارسومیان
 
هراند هامبارسومیان 1924 میں انزالی میں پیدا ہوا تھا۔ وہ ایران میں پتھر کاٹنے اور موزیک انڈسٹری کے بانیوں میں سے ہیں۔ هراند هامبارسومیاننے اصفہان میں پہلی پتھر کاٹنے والی ورکشاپ قائم کی جسے (انی) کہا جاتا ہے۔ ان کا انتقال 1996 میں ہوا۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
* گورگن زرگریان۔
 
گورگن زرگریان 1935 میں فریڈن شہر میں پیدا ہوئے۔ 1961 میں ، اس نے اپنی لیتھ اور مشین بلڈنگ ورکشاپ قائم کی اور صابن اور چاکلیٹ کی صنعتوں کے لیے مشینیں ڈیزائن ، تعمیر اور مرمت کی۔ 1971 میں ، ایران میں ڈائی مکسر کے پہلے کارخانہ دار کے طور پر ، اس نے یہ آلات تیار کیے۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
* کارخانہ (رافی)
 
[[آٹا|یہ فیکٹری آٹے]] کی پیداوار میں سرگرم تھی۔ یہ 1930 میں تبریز میں بھائیوں "اراکلیان ، ہیراپٹاین ، ہاروٹونیان ، ملک خانیان" نے قائم کیا تھا۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
* چمڑے کی فیکٹری (امید)
 
چمڑے کی فیکٹری 1940 میں تبریز شہر میں قائم کی گئی تھی۔ [[چمڑہ|اس فیکٹری کی چمڑے کی]] مصنوعات گھریلو منڈیوں کے ساتھ ساتھ جرمنی ، فرانس اور امریکہ کو برآمد کی جاتی تھیں۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
* فیکٹری (میر)
 
یہ فیکٹری 1925 میں تبریز میں کھولی گئی تھی اور صابن اور سگریٹ کی پیداوار میں سرگرم تھی۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
* صندلی فیکٹری (توانائی)
 
یہ فیکٹری بیس کی دہائی کے آخر میں تبریز میں "ارمینک پکھاریان" نے قائم کی تھی اور کرسیوں کی پیداوار میں سرگرم تھی۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
* فیکٹری (هاویلوکس)
 
ہیولکس پینٹ فیکٹری تہران میں "ڈیوڈ ہاروٹونین" نے 1965 میں قائم کی تھی۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
* آئس فیکٹری (کرسٹل)
 
یہ فیکٹری 1950 میں تہران میں "ڈیوڈ ہاروٹونیان" اور "لیون بارخوردیریان" نے قائم کی تھی۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
== کھیل ==
تہران میں نئے کھیلوں کا آغاز سکولوں سے ہوا ہے ، جس میں سابق امریکی کالج اور البرز ہائی اسکول میں "بابکان مگاردچیان" نے نمایاں کردار ادا کیا ہے۔ نئے مضامین تیزی سے اسکولوں میں مقبول ہو گئے ، اور انٹر اسکول مقابلوں کا اہتمام کیا گیا۔ ان مقابلوں میں ، تہران کے آرمینی سکول بھی کوچز اور اساتذہ کے ساتھ سرگرم تھے جیسے: "سروج سفاریان" اور "بابکین یغیازاریان"۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
[[پرونده:بسکتبال_زنان_ارمنی.jpg|بائیں|تصغیر|280x280پکسل| 1302 میں جولفہ ، اصفہان کی آرمینیائی خواتین کی باسکٹ بال ٹیم۔]]
[[فائل:Ararat_Stadium_15.jpg|تصغیر]]
تہران کے آرمینی باشندوں نے کلب (دورک اناگ) کی بنیاد رکھی اور پھر کئی ثقافتی اور کھیلوں کے کلب قائم کیے گئے۔ 1944 میں پانچ ثقافتی کلبوں کے انضمام سے (آرمینیائی یوتھ کلچرل کلب) قائم ہوا۔ اس کلب کا نام (آرمینیائی یوتھ کلب) رکھا گیا جو بعد میں ارارات کلچرل اینڈ سپورٹس کلب بن گیا۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
[[صوبہ خوزستان|خوزستان میں]] نوجوان آرمینی باشندے جو ہندوستان سے خوزستان آئے تھے ( [[کولکاتا|کلکتہ]] آرمینی کالج کے فارغ التحصیل) نے 1921 میں [[مسجد سلیمان|سلیمان مسجد]] میں 45 افراد کے ساتھ [[ایسوسی ایشن فٹ بال|فٹ بال]] اور [[ہاکی|ہاکی ٹیمیں بنائیں۔]] جولفہ ، اصفہان - فریڈن اور چہارمحل علاقوں سے آرمیائی نوجوانوں کی مسجد سلیمان میں آمد کے ساتھ ، نوجوانوں کی تعداد میں اضافہ ہوا اور فٹ بال ٹیم بن گئی (مسجد سلیمان آرمینی اسپورٹس کلب)۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
[[آبادان|آبادان میں]] ، آرمینی نوجوانوں نے 1923 میں ایک آرمینیائی اسپورٹس کلب (اسپورٹ) کے نام سے قائم کیا۔ کلب کے ارکان کی تعداد میں دن بہ دن اضافہ ہوتا گیا اور انہوں نے ایک نیا کلب قائم کیا۔ 1928 میں انہوں نے کلچرل آرٹسٹک کلب (ازگاسر) (یعنی پیٹریاٹ) کی بنیاد رکھی۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
جولفا ، اصفہان کے آرمینی باشندوں کو جدید ایرانی کھیلوں کی ماں سمجھا جانا چاہیے۔ کھیلوں کی تنظیموں اور کلبوں کی فہرست بشمول:«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
* 1902 میں ، اسکول فٹ بال ٹیم جولفا ، اصفہان میں تشکیل دی گئی۔
* 1919 میں جولفا میں اسکاؤٹ آرگنائزیشن قائم کی گئی۔
* 1923 میں ، خواتین کی باسکٹ بال ٹیم جولفا ، اصفہان میں تشکیل دی گئی۔
* 1936 میں ، ایران میں پہلی باکسنگ ٹیم جولفہ ، اصفہان میں مسٹر "واہان ورٹوانین" نے تشکیل دی اور ٹیم کے ممبروں کے درمیان ایک مقابلہ منعقد کیا گیا۔
* 1946 میں مسٹر جانی ٹونی (فٹ بال کھلاڑی) اور ساتھی "رامیس اللہ ورڈین" ، "بی ٹی ایل ایچ سوکیاسیان" ، "ہووانیس اوہانین" اور "یس یان" کی سربراہی میں یہ زمین 1200 مربع میٹر اسٹیڈیم آرمینیائیوں کے وانک کیتھیڈرل علاقے سے تعلق رکھتی تھی۔
 
[[پرونده:تیم_فوتبال_اسپرت.jpg|دائیں|تصغیر|280x280پکسل| آرمینیائی سپورٹس کلب ایران کے پہلے فٹ بال کلبوں میں سے ایک ہے۔]]
[[تبریز|تبریز میں ،]] 1322 سے پہلے ، یہ اسکولوں اور موہرا گروہوں میں بکھرا ہوا تھا۔ اس سال ، آرمینین ڈرائیورز یونین آف تبریز کی مدد سے ، ایک ثقافتی اور کھیلوں کا کلب "ساسونسی ڈیوڈ" کے نام سے قائم کیا گیا ، جسے مختصر طور پر (S-D-M) کہا جاتا تھا۔ بورڈ کے پہلے چیئرمین مسٹر "زاوان غوروچیان" تھے اور اس کے اسپورٹس ڈیپارٹمنٹ کے سربراہ اور سربراہ "وازگن ڈیوڈیان" تھے۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
آرمینیائی کھلاڑیوں میں سے کچھ مشہور ہو سکتے ہیں:
 
* '''خواتین کھلاڑی۔'''
 
حالیہ برسوں میں ، ارارات خواتین کی باسکٹ بال ٹیم نے نمایاں کامیابی حاصل کی ہے اور چار سیزن میں ایرانی نیشنل سپر لیگ کی چیمپئن بننے میں کامیاب ہوئی ہے ، اور کھلاڑی جیسے:«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
"مریم عزیزیان اول اوقیان ، ڈیانا اووینسیئن ، مورو اووینسیئن ، ہلڈا ملک ویمیان ، اوڈیٹ آغاجانیان ، ایڈنا یسایان ، نارین رتاشیان ، آئرین رٹیوانان ، وانا کھچمیان اور وانا موساخانی قومی ٹیم کے لیے کوالیفائی کرچکی ہیں۔ ۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
* محترمہ نلی یغیایان
 
[[مونٹ بلانک|وہ مونٹ بلینک]] کو فتح کرنے والی پہلی ایرانی خاتون ہیں۔ ۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
* محترمہ ریٹا میلیکیان۔
 
"1327 میں اصفہان میں پیدا ہوئے ، وہ ایران کے چیمپئن اور 3 سال تک [[ایتھلیٹکس|ایتھلیٹکس کے میدان میں ایران کے ریکارڈ ہولڈر رہے ہیں۔]] ۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
[[فائل:Ararat_Stadium_08.jpg|تصغیر| آرمینیائی کھلاڑیوں کے اعزازات ، ارارت اسٹیڈیم ، تہران۔]]
[[پرونده:نلی.jpg|بائیں|تصغیر|247x247پکسل| نلی یغیایان پہلی ایرانی خاتون ہیں جنہوں نے مونٹ بلینک کو فتح کیا۔]]
 
* ماری ترز تت
 
1321 میں تہران میں پیدا ہوئے ، وہ ہوما کلبز اور ایرانی میڈن ایسوسی ایشن کے رکن بنے اور مسلسل دس سال (1349-1399) تک مختلف بین الاقوامی مقابلوں میں ایرانی والی بال کے کپتان رہے۔ [[بینکاک|بنکاک]] میں چھٹی ایشین گیمز میں وہ ایرانی خواتین والی بال ٹیم کی کپتان بنی اور تیسری پوزیشن اور کانسی کا تمغہ جیتنے کا اعزاز حاصل کیا۔ «عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.۔
 
* جولیٹ جارجین ، ویٹ لفٹنگ ، ڈسکس اور جیولین کے کھیل میں سالوں (1340 سے 1347 شمسی) کے درمیان ملک کی آٹھ سالہ چیمپئن۔
* '''مرد کھلاڑی۔'''
 
فٹ بال: کارو ہاگورڈین ، آندرینک اسکندریان ، اندرانک تیمورین ، مارکر آغاجانیان ، وازگن سفاریان ، ایڈمنڈ اختر ، ایڈمنڈ بیزک ٹینس: [[آندرے اگاسی]] آغاباسکٹ بال: اوشین سہاکیان باڑ لگانا: سرکیس اسدورین ویٹ لفٹنگ: ہینرک تمارزیان اور
 
باکسنگ: مسیس ہیمبرسومین ، وازیک غازاریان ، ورڈجز پرسمین ، ہیملیٹ میناسین ، سورین پیرجانیان اور لیون کھچاتورین کار ریسنگ: ایڈک پیٹروسین کا نام لیا جاسکتا ہے۔
 
 
*
 
ان کا باکسر پہلا ایرانی تھا جو 1346 میں بین الاقوامی ریفری بن گیا۔ ۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
* آرتوش ساگینیان۔
 
"وہ 6 سال تک ایرانی قومی باکسنگ ٹیم کے کوچ اور ملک کے باکسنگ فیڈریشن کے صدر رہے ہیں۔ ۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
* جارج (کوچار) کاراپت۔
 
"وہ ایرانی باکسنگ فیڈریشن کے صدر اور ایرانی قومی ٹیم کے کوچ تھے ، اور 1975 میں وہ امریکی باکسنگ ٹیم کے کوچ تھے۔ ۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
== آرمینیائی کتب خانے۔ ==
ایران میں جدید طرز کی آرمینی لائبریریاں انیسویں صدی کے وسط تک ہیں ، اسکولوں کے قیام کے ساتھ۔ پہلی لائبریریاں تبریز ، جولفا ، اصفہان ، رشت اور تہران میں قائم کی گئیں۔ اس کے علاوہ ، آرمینیائی دیہات میں ، عام طور پر گرجا گھروں سے ملحقہ لائبریریاں تھیں ، اور آرمینیائیوں کی شہروں میں ہجرت کے بعد ، یہ لائبریریاں شہروں میں ضم ہو گئیں اور ان میں سے بیشتر چرچ لائبریریوں میں شامل ہو گئیں۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
پہلی آزاد لائبریری 1877 میں تبریز کے علاقے ''قلعہ (قلعہ) میں بنائی گئی تھی۔'' 1930 کی دہائی تک ، تہران میں لائبریریاں عام طور پر اسکولوں کے قریب واقع تھیں۔ 1936 میں ، رضا شاہ کے حکم سے اسکول بند ہونے کے بعد ، آرمینیائی ویمن چیریٹی ایسوسی ایشن کی کوششوں سے سکولوں کی لائبریریوں کو ضم اور ضم کر دیا گیا۔ بعد میں ، خلافت کونسل کے فیصلے سے ، یہ کتابیں ، جو تقریبا 4000 جلدیں تھیں ، آرمینین کلب ایسوسی ایشن کے زیراہتمام آئیں۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
1970 کی دہائی میں ، لائبریری میں 12،000 جلدوں کی کتابیں تھیں ، زیادہ تر آرمینیائی میں ، فارسی ، انگریزی ، فرانسیسی اور روسی کے ساتھ۔ انقلاب کے بعد ، خلافت کونسل کی لائبریری دوبارہ تعمیر کی گئی اور دوبارہ کھولی گئی۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
== ثقافتی انجمنیں اور ادارے ==
 
* تہران آرمینیائی سوشل ایسوسی ایشن (آرمینیائی کلب)
 
یکم جنوری 1918 کو تہران میں آرمینیوں کے ایک گروپ نے ایسوسی ایشن کی بنیاد رکھی۔ یہ ایسوسی ایشن قومی اور مذہبی تقریبات کے انعقاد اور [[ثقافت|آرمینیائیوں کے لیے ثقافتی]] ، [[فن|فنکارانہ]] اور ادبی پروگرام انجام دینے کے لیے ہے۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
* چہارمحال آرمینی کلچرل ایسوسی ایشن (1930-2000)
 
12 اکتوبر 1930 کو چہارماہل کے چھ آرمینیائی نوجوانوں نے چہارماہل آرمینیائی ایسوسی ایشن اور آرمین کلچر سے محبت کرنے والوں کو اروار کے نام سے قائم کیا۔ اس ایسوسی ایشن کے قیام کا بنیادی مقصد چرماہل کے آرمینیائی سکولوں میں تعلیمی سہولیات فراہم کرنا تھا۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
ایسوسی ایشن کا مرکز جو کہ [[آبادان|قیام کے بعد سے ابدان میں]] ہے ، 1963 میں تہران منتقل کر دیا گیا۔ ایسوسی ایشن نے مختلف ایرانی شہروں میں شاخیں قائم کیں۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
* ارارت کلچرل اینڈ سپورٹس ایسوسی ایشن
 
یہ تہران میں 1323 کے موسم گرما میں ارارات اسپورٹس کلب کے 121 بانی ممبروں کی کوششوں سے قائم کیا گیا تھا۔ ارارت کلب کی بیشتر ثقافتی ، ادبی اور فنی سرگرمیاں یہاں ہوتی ہیں۔ اس میں ایک ہال ہے جسے کومیتاس ہال کہا جاتا ہے جس میں 450 افراد کی گنجائش ہے۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
ارارات کلب کے قیام کے بعد سے ، انہوں نے مختلف کھیلوں ، جیسے ویٹ لفٹنگ ، [[ایسوسی ایشن فٹ بال|فٹ بال]] ، [[سائیکلنگ]] ، کوہ پیمائی وغیرہ میں سرگرمیوں کی ایک وسیع رینج شروع کی ہے ، اور قومی آرمینیائی ایرانی کھیلوں کے مقابلے (آرمینیائی اولمپکس) کا قیام ۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
* سیپان کلچرل ایسوسی ایشن
 
واحدیہ ، زرکش اور نرمک محلوں میں رہنے والے آرمینی باشندوں کی تعداد میں اضافے اور ثقافتی ، فنکارانہ اور کھیلوں کی سہولیات تک ان کی عدم دستیابی کے ساتھ ، دسمبر 1963 میں سیپان کلچرل ایسوسی ایشن قائم کی گئی تاکہ ان خامیوں کو دور کیا جا سکے۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
* ہور ٹرانسلیشن اینڈ ریسرچ انسٹی ٹیوٹ
 
یہ انسٹی ٹیوٹ 1982 میں آرمینی دانشوروں کی ایک بڑی تعداد نے قائم کیا جو اپنی وسیع سرگرمیوں کے ذریعے اور فارسی بولنے والے دانشوروں اور ادیبوں کے ساتھ باہمی تعاون کے ذریعے اور لیکچر سیشنوں کا انعقاد ، نمائشوں کا اہتمام ، فلموں کی تیاری ، متعدد کتابوں کا ترجمہ اور اشاعت اور ثقافتی سہ ماہی کی اشاعت پیمان وغیرہ اس حوالے سے مثبت قدم اٹھائیں۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
انسٹی ٹیوٹ آف ٹرانسلیشن اینڈ ریسرچ کا ایک اہم مشن یہ ہے کہ دانشوروں اور محققین کو اکٹھا کرنے کی کوشش کی جائے تاکہ ان کی مدد اور تعاون کو انسٹی ٹیوٹ کی سرگرمیوں میں استعمال کیا جا سکے۔ <ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|نشانی=http://www.hoosk.net/|عنوان=تارنمای رسمی مؤسسه ترجمه و تحقیق هور|ناشر=|تاریخ=|تاریخ بازدید=}}</ref>«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
دیگر ثقافتی ، فنکارانہ اور کھیلوں کی انجمنیں (رفیع ، نیری ، سردار آباد ، وغیرہ کا ذکر کیا جا سکتا ہے)«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
== آرمینیائی سکول۔ ==
[[پرونده:کودکستان_برسابه_هوسپیان.jpg|بائیں|تصغیر|250x250پکسل| بارسباہ ہوسپیان کنڈرگارٹن ، 1310 میں پہلا ایرانی کنڈرگارٹن۔]]
قدیم زمانے سے آرمینیائی چرچ اور خانقاہیں آرمینیائی نوسکھائیوں کی تربیت کا مقام تھیں۔ ایران میں بھی آرمینی باشندوں نے گرجا گھروں اور خانقاہوں میں کلاس روم قائم کیے۔انیسویں صدی کے دوسرے نصف حصے سے تہران ، جولفا ، اصفہان ، تبریز اور آرمینیائی دیہات میں سکول قائم کیے گئے۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
1249 شمسی (1870) میں تہران میں اسکولز، جنوری میں ان کے ارادے کی طرف سے قائم 1870 اسکولوں گیورگ مقدس کے چرچ میں (هایکازیان) (سائنس کے دوست کی ایسوسی ایشن) کہا جاتا آرمینیائی تہران کی انجمن قزوین گیٹ (اسلامی اتحاد آج) شروع کر کام کیا .«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
اسی وقت ، [[پروٹسٹنٹ مسیحیت|امریکی پروٹسٹنٹ]] مشنریوں نے آرمینیائی کوارٹر میں ایک سکول قائم کیا ، جو آرمینی طلباء کے لیے کھلا تھا اور طلباء کو کتابیں ، اسٹیشنری ، کپڑے اور جوتے مہیا کرتا تھا۔ ان عطیات کا مقصد آرمینی بچوں کا مذہب تبدیل کرنا تھا ، جو بالکل کامیاب نہیں ہوئے۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
1984 میں آرمینیوں نے کرسٹل فیکٹری ، ''گوزار محمد حسن کیر ، نائب باقر ہینگ آؤٹ کے'' ''قریب یورپی اسکولوں کی طرز پر ایک نئی عمارت تعمیر کی'' ۔ کلاس رومز کے علاوہ سکول کی عمارت میں تھیٹر پرفارمنس کے لیے [[تھیٹر|ایک تھیٹر تھا۔]] ہائیکازین سکول کے بیشتر اساتذہ یورپی ممالک بالخصوص [[سویٹذرلینڈ|سوئٹزرلینڈ]] میں تعلیم یافتہ تھے اور پڑھانے کے طریقے سے پوری طرح واقف تھے۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
[[پرونده:مدرسۀ_هایکازیان.jpg|بائیں|تصغیر|377x377پکسل| ہائیکازین اسکول کے اساتذہ اور طلباء ، 1914–1915 اور 1921–1922۔]]
1905 تک ، لڑکوں اور لڑکیوں کے کلاس روم الگ تھے ، لیکن 1906 تعلیمی سال ، 1907 کے آغاز سے ، طلباء کے والدین نے کلاسوں کو ملانے کا فیصلہ کیا۔ 1315 میں ، [[رضا شاہ پہلوی|رضا شاہ]] [[مصطفٰی کمال اتاترک|نے مصطفی کمال اتاترک سے]] ملاقات کے بعد ، پورے ایران میں آرمینیائی اسکولوں کو بند کرنے کا حکم دیا ۔1322 میں ، آرمینیائی اسکول دوبارہ کھولے گئے۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
آذربائیجان کے اسکول ، تبریز کے آرمینی باشندے دو محلوں (قلعہ) اور (لیلا آباد) میں رہتے تھے ، 1252 شمسی (1873 ) میں لیلا آباد کے پڑوس میں اسکول قائم کیے۔ 1256 عیسوی (1877 عیسوی) میں ، ''تومانی بھائیوں'' نے ''لائل آباد محلے میں ایک لڑکوں کا سکول بنایا جسے ہائیکازیان کہا جاتا ہے۔'' پھر انہوں نے ہائیکازین سکول کے قریب ایک لڑکیوں کا سکول بنایا جس کا نام ''تماریان'' تھا ، جس میں ایک لائبریری اور تھیٹر تھا۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
تبریز میں ، پروٹسٹنٹ اور [[کاتھولک کلیسیا|کیتھولک]] مشنریوں نے آرمینی نوجوانوں کی تعلیم میں بھی مداخلت کی۔ آذربائیجان کے آرمینیائی قصبوں اور دیہاتوں میں 70 سکول تھے اور آرمینیائی نوسکھئیے ان سکولوں میں پڑھتے تھے۔ہر کلاس میں زیادہ سے زیادہ 40 طلباء ہوتے تھے۔ جولفہ ، اصفہان میں آرمینیائی سکول سترہویں صدی کے آغاز سے جولفہ ، اصفہان میں آرمینیائیوں کی آبادکاری کے بعد دیگر آرمینیائی آبادی والے علاقوں کی طرح گرجا گھروں اور خانقاہوں میں کلاس روم قائم کیے گئے۔ 1831 میں ''سینٹ اسٹیفن کے چرچ میں۔'' / 1210 شمسی۔ ایک سکول شروع ہوا۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
1833 میں ، گریکر سامیان نامی ایک تاجر کی مدد سے ، آمنہ پرگیچ کالج خانقاہ کے مقام پر قائم کیا گیا۔ کالج میں پڑھایا جانے والا نصاب ماسکو کے لازیرین کالج کے نصاب کے مطابق تھا۔یہ کالج 1853 تک چلتا رہا ، جب سامیان چیمبر آف کامرس دیوالیہ ہو گیا اور کالج بند ہو گیا۔ 1222 عیسوی میں آرچ بشپ گریگوری ہوہانسیان ، 1259 عیسوی (1880 عیسوی) میں جولفا کے آرمینیوں کے مذہبی رہنما۔ اس نے چہارسو جلفہ محلے میں تین منزلہ سکول بنائے۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
1282 ''کیٹرینا'' سولر (1903) میں ''بائبل کے'' قرب و ''جوار میں'' دیر سے خواتین ''ورورھ'' کنانان کی مالی مدد سے۔ ایک سکول ان کی اہلیہ ''جارج کنانان کی'' یاد میں بنایا گیا تھا جو طویل عرصے سے ماسکو کے لازیرین کالج کے ڈائریکٹر تھے۔ 1284 شمسی میں (1905 )۔ آرمینیا کے سکولوں کے جولفا بورڈ نے آرمینیائی طلباء کے لیے ایک صنعتی کنزرویٹری قائم کرنے کا فیصلہ کیا۔ انڈسٹریل کنزرویٹری نے اسی سال اکتوبر میں کام شروع کیا۔ کنزرویٹری میں پڑھایا جانے والا پہلا پیشہ جوتا سازی تھا ، انہوں نے اوزار اور سامان مہیا کیا اور ایک ماہر کاریگر کی خدمات حاصل کیں ، اور کنزرویٹری میں لوہار اور کارپینٹری کے شعبے بھی قائم کیے گئے۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
[[ہمدان]] میں آرمینی اسکول 1249 (1870 ) کے بعد سے ایک اسکول کے طور پر موجود ہے جہاں فارسی اور آرمینیائی طلباء کو پڑھایا جاتا تھا۔ ''میکیل گیلوان'' اور ''مرزا ابرام سہاکیان جیسے'' لوگ ہمدان کے آرمینیائی سکول کے اساتذہ تھے۔ 1304 ئ (1925) میں، اسکول کے ایک کنڈرگارٹن، کی تیاری اور ایلیمنٹری اسکول، جس میں ''مسٹر هامبار سوم دردریان کی انتظامیہ کے دوران'' آٹھویں گریڈ کے لئے اپ گریڈ کیا گیا تھا ''تھا.«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.''
 
1941 میں ہیٹر کے شعلے کی وجہ سے لگنے والی آگ کے دوران سکول کو مکمل طور پر جلا دیا گیا تھا ، لیکن ''اسی سال ڈونرز کی مدد سے اور انجینئر نیشان لیونین کے ذریعہ'' دوبارہ تعمیر اور دوبارہ تعمیر کیا گیا۔ 1946 میں آرمینیوں کی [[آرمینیائی سوویت اشتراکی جمہوریہ|سوویت]] جمہوریہ آرمینیا میں ہجرت شروع ہوئی۔ ہمدان سے آرمینی باشندوں کی بتدریج ہجرت کے ساتھ ، نور اسکول 1959 میں طلباء کی کمی کی وجہ سے بند کر دیا گیا تھا ، اور اس کا سامان اور سامان [[اراک]] میں (شراف) آرمینیائی سکول میں منتقل کر دیا گیا تھا۔ جیسا کہ ہجرت کا عمل جاری رہا ، ہمدان شہر 1989 میں آرمینی باشندوں سے خالی کر دیا گیا۔ نور آرمینیائی سکول 2010 میں ہیگمطنیہ جامع یونیورسٹی اپلائیڈ سائنسز اور کلچرل ورثہ کی نگرانی میں ایک سائنسی اور اپلائیڈ سنٹر بن گیا ، جو اس وقت [[فن تعمیر]] اور ایران کی سیاحت کی خدمات کے شعبوں میں سرگرم ہے۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
1282 شمسی ہجری (1903 عیسوی) میں اصفہان کے جلفا کے آرمینیوں کے نائب خلیفہ اور ہمدان اور اراک کے آرمینیائیوں کے مذہبی پیشوا ، خورن ڈار ورتانیان نے نور (سرپ لوسوارچگن) کے آرمینیائی مخلوط مذہبی اسکول کی بنیاد رکھی۔ اصفہان کے جلفا کی آرمینی خلافت اور تہران کے ثقافتی دوستوں کی تنظیم اور ارموزین ٹریڈ ہاؤس اس سکول کے اسپانسرز میں شامل تھے۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
* دیہی سکول:
 
آرمینیائی دیہاتیوں نے اپنے بچوں کی تعلیم پر خصوصی توجہ دی اور آذربائیجان ، فریدان ، چہارمحل اور بختیاری اور سلطان آباد (موجودہ آرک) کے آرمینیائی دیہات میں سکول قائم کیے۔اساتذہ ایک سال پہلے تقریبا 300 قرآن پڑھتے تھے۔ لائبریریاں ، اور قریبی دیہات لائبریری کی کتابیں استعمال کرتے تھے۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
== ثقافت۔ ==
 
=== ادب ===
ایران میں آرمینیائی ثقافت کی تاریخ صدیوں پہلے کی ہے ، لیکن ایران میں آرمینیائی ادب 1920 کی دہائی سے نمایاں طور پر بڑھا ہے ، جس کی وجہ سے ادبی گروہ اور کتابوں کی اشاعت کی تنظیمیں بنتی ہیں۔ 1935 میں ، ادبی گروہ تشکیل دیے گئے ، جن میں ہم گروپ (نورج) کے معنی (نئے پتے) کا ذکر کر سکتے ہیں۔ [[آرمینیائی زبان|1975 تک ، ارمینی زبان میں]] ان کے میگزین کے صفحات میں قیمتی کام شائع ہوتے رہے۔ اس گروہ نے فارسی اور غیر ملکی کاموں اور ادبی تنقید کا ترجمہ کرکے ادبی کاموں کو دوسری زبانوں میں متعارف کرانے میں بھی اہم کردار ادا کیا۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
انیسویں صدی کے آخر اور بیسویں صدی کے اوائل میں ، ایران میں آرمینی ادب کی خصوصیت نئے طریقوں کی تلاش تھی جس کے نتیجے میں بھرپور ترجمہ شدہ ادب ہوا۔ اس عرصے کے دوران ، مشہور مترجم جیسے ہوانس خان ماسیحان اور ''ہسپ مرزیان'' ادب کے میدان میں داخل ہوئے۔ [[ولیم شیکسپیئر|عیسائیت ادب میں ولیم شیکسپیئر کے]] [[آرمینیائی زبان|کاموں کو آرمینی زبان]] میں ترجمہ کرنے کے لیے جانا جاتا ہے ، لیکن تقریبا ایک صدی کے بعد بھی اس کے ترجمے بے مثال ہیں۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
[[پرونده:هوهانس_خان_ماسحیان.jpg|بائیں|تصغیر|307x307پکسل| ہوہانس خان ماسیحیان]]
انیسویں صدی میں ، قومی اسمبلی میں آرمینیا کے نمائندے''هوسپ میرزایان'' ''کے تراجم ادبی طبقے کو پیش کیے گئے۔'' انہوں نے والٹر اسکاٹ ، میخائل لیرمونٹوف ، [[مولیر|مولیئر]] ، [[لارڈ بائرن|لارڈ بائرن کی]] کتابوں کا ارمینی زبان میں ترجمہ کیا اور 1912 سے ایرانی ادب کے منتخب کاموں کا ترجمہ کیا۔ اس نے [[سعدی شیرازی|سعدی]] ، [[حافظ شیرازی|حافظ]] ، بابا طاہر اور عمر [[عمر خیام|خیام کی رعبائیوں]] [[بابا طاہر|کا]] آرمینیائی میں ترجمہ کیا۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
ایک اور ادبی آدمی مرزا ملک خان ناظم الدولہ ہے۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
سب سے مشہور معاصر شاعروں میں سے ایک جناب ''واہ آرمین ہیں'' ۔ ارمین ، جو مشہد میں پیدا ہوا ، کئی سالوں سے ایک حادثے کی وجہ سے اپنے پیروں سے چلنے کی صلاحیت کھو چکا ہے اور اپنی پوری زندگی ادب کے لیے وقف کر دی ہے۔ آرمین کی پہلی نظم ایک دوست کے نام ایک مختصر خط تھا۔ جزوی طور پر صحت یاب ہونے اور ایران واپس آنے کے بعد ، انہوں نے بیرونی دوست کو شاعرانہ خطوط کے ساتھ [[آرمینیائی زبان|ارمینی زبان میں ایک خط لکھا۔]] اس کا دوست اسے فون کرتا ہے اور اس کی بہت حوصلہ افزائی کرتا ہے۔ یہاں سے ، آرمین شاعری لکھنا اور شاعری کے ساتھ کھیلنا شروع کرتا ہے۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
واہ آرمین کے نظموں کے پہلے دو مجموعے (ٹوورڈز دی بیگنگ) اور (چیخ) آرمینیائی میں لکھے گئے تھے جسے آرمینیا میں بہت پذیرائی ملی۔ <ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|نشانی=http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13920518000033|عنوان=واهه آرمن چگونه پرواز کرد؟|ناشر=فارس نیوز|تاریخ=|تاریخ بازدید=}}</ref>«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
انہوں نے اب تک کئی اشعار کا ترجمہ کیا ہے۔ اس نے کچھ معاصر ایرانی شعراء کی نظموں کا آرمینیائی میں ترجمہ کیا اور مجموعے "ڈرمیس کی کلید سورج کی روشنی ہے" (ہم عصر آرمینی شاعروں کے کام) ، "خوبانی امرت اور سیاہ مثلث" (ایڈورڈ خاوردیان کی نظمیں) ، "ایک بالکل مختلف موسم خزاں" (ہووانس گریگورین کی نظمیں) وغیرہ۔ <ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|نشانی=http://vahearmen.com/|عنوان=تارنمای رسمی واهه آرمن|ناشر=|تاریخ=|تاریخ بازدید=}}</ref>«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
دیگر ادبی کارکنوں میں روبن ایوانشیان شامل ہیں جو تہران میں 1916 میں پیدا ہوئے۔ اشوت اسلانیان ، جو 1897 میں تہران میں پیدا ہوئے ، ایرانی نورج کے آرمینیائی ادبی گروپ کے بانیوں میں سے ایک ہیں۔ گلسٹ خانیان ، جو کہ 1910 میں تہران میں پیدا ہوئے ، آرمینیائی نیشنل اینڈ کلچرل ایسوسی ایشن کے بانیوں میں سے ایک ہیں۔ آزاد مطیان ، 1942 میں تہران میں پیدا ہوئے ، ان کی تخلیقات میں "صحرا کے پھولوں کی نظموں کا مجموعہ" اور "اوتھ آف ناریک" کا فارسی ترجمہ شامل ہے۔ اس نے ( کارو دردارین ) ، (بانو زویا پیرزاد) کا نام لیا۔ ۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
=== پینٹنگ اور گرافکس کا فن۔ ===
ایران کی آرمینی کمیونٹی میں ، مصوری کا فن اور خاص طور پر منی ایچر کا فن ، جسے آرمینی باشندے قدیم روایت کو اپنی جائے پیدائش سے ایران کی سرزمین پر لاتے تھے ، بہت اہم تھا۔ [[چہل‌ستون|قجر دور کے دوران ، یورپی فنکاروں کے ساتھ ایرانی فنکاروں کا ربط بڑھتا]] گیا ، تاکہ شاہ اسماعیل کے دور میں ایرانی اور آرمینی طالب علموں کے ساتھ ڈچ مصوروں نے اپنی حوصلہ افزائی کے ساتھ چیہلسٹن پیلس اور قیصریہ بازار کے داخلی دروازے کو پینٹ کیا۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
[[پرونده:استاد_روبیک_گریگوریان.jpg|بائیں|تصغیر|268x268پکسل| روبن گریگوریان]]
''سرج آواکیان'' (پیدائش 1317 میں) ایک گرافک آرٹسٹ ، پینٹر اور ایران میں گرافک آرٹس کے نئے سبسیٹس مثلا [[گرافکس|ٹیلی ویژن گرافک]] ڈیزائن اور گرافک پرنٹنگ کے بانی تھے۔ وہ تبریز میں پیدا ہوئے تھے۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
اواکیان کے سب سے اہم گرافک کام یہ ہیں:
 
آرمینی حروف تہجی کے حروف کے ساتھ ڈیزائن ، نمک پف لفافے کا ڈیزائن اور ایرانی ڈیری صنعتوں کے دودھ پیکج کا ڈیزائن۔ اواکیان برٹش ڈیزائنرز ایسوسی ایشن (LSIAD) کے پہلے ایرانی رکن ہیں۔ ۔
 
مصوری کے فن کے لحاظ سے ، ایران کے آرمینی باشندوں کا نام لیا جانا چاہیے: آندرے سوروگین اور (ایوک ہرپتیان) ، 1926 میں تبریز میں پیدا ہوئے ، "فطرت اور انسانی زندگی کے مصور" ، اور (میکائل شہبازیان) ، 1904 میں اردبیل میں پیدا ہوئے ، [[کمال الملک|کمال الملک سکول آف پینٹنگ میں]] اس نے پینٹنگ کا مطالعہ شروع کیا ، پھر روسی آرٹسٹ ''پال مکی سے'' آرٹ کی تعلیم حاصل کی۔ ان کے مشہور کاموں میں سے ایک ہے "کرمان پینٹنگ ، سینٹ تھڈیوس کا چرچ اور تہران کے آس پاس کے دیہات کی تصاویر" اور مارکو گریگورین (کیوبزم) ، کلارا ابکار ، ایڈمن ایوزیان ، سمبٹ ان کیورگھیان ، آندرے سوروگین ، یرواند ناہپتیان ، ہاکوپ ہوناتانیان ، یرواند نہاپتیان کے نام لیے جا سکتے ہیں۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
=== موسیقی ===
ایران میں آرمینیائی موسیقی کی تاریخ سترہویں صدی کی ہے اور بیسویں صدی تک محبت کے گیتوں کی شکل میں کرسٹلائزڈ ہے۔ لیکن جدید معنوں میں موسیقی کا آغاز انیسویں صدی میں اور بیسویں صدی کے اختتام پر ہوا۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
[[پرونده:اوانس_اوگانیانس.jpg|بائیں|تصغیر|267x267پکسل| ایونس اوگانیان ایرانی سنیما کے پہلے ڈائریکٹر ہیں اور ایران کے پہلے ایکٹنگ اسکول کے بانی بھی ہیں۔]]
آرکسٹرا کے ممتاز موسیقاروں اور کنڈکٹرز میں لیون گریگوریان ہیں ۔
 
وہ 1865 (1886 ) [[تبریز|میں تبریز میں پیدا ہوا۔]] اس نے اپنی ابتدائی تعلیم اپنے آبائی شہر ( ہائیکازیان-تماریان اسکول ) میں مکمل کی۔ [[رشت]] اور تبریز کے شہروں میں 1283 (1904 ) میں گریجویشن کے بعد ، اس نے موسیقی سکھانا شروع کی اور طلباء سے شاعروں کا ایک گروپ تشکیل دیا اور مختلف محافل موسیقی کا مظاہرہ کیا۔ وہ 1907 میں تبلیسی (جارجیا) گیا اور ''مشہور روسی وائلن بجانے والے واسیلوف کے ساتھ اپنی خصوصی تربیت مکمل کی۔'' 1289 عیسوی (1910 عیسوی) میں وہ [[برسلز]] چلے گئے اور دو سال موسیقی کی تعلیم حاصل کرنے کے بعد وہ تبریز واپس آئے اور آرمینیائی اسکولوں میں موسیقی کی تعلیم دوبارہ شروع کی۔«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
1296 (1917) میں ، لیون گریگورین نے تبریز میں آرمینی خلافت کے سنٹرل اسکول میں چار حصوں کا کوئر تشکیل دیا ، اور ایک چیمبر میوزک گروپ بھی قائم کیا ، جس کی انہوں نے 30 سال تک قیادت کی۔ لیون گریگورین فارسی اور آرمینی زبان میں بہت سے گانوں کا اہتمام کرتا ہے۔ ان کے فارسی گانوں میں ، ہم نام دے سکتے ہیں: ''ایران ، خیز ، ڈیلپسند ، جلوہ گول'' ، ''تاوانی'' ترانہ اور ''کارنیول ترانہ'' ۔ اس نے 1319 (1940 ) میں تہران میں سکونت اختیار کی اور ''گوسان کوئر تشکیل دیا'' اور ہائر سکول آف میوزک میں [[بیلا|وائلن]] بھی سکھایا۔ اپنی فنی زندگی کے دوران ، اس نے 94 وائلن بجانے والوں کو سکھایا۔ 1336 شمسی میں لیون گریگوریان۔ (1957) تہران میں زندگی کو الوداع کہہ گیا۔ » <ref>{{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی=یونانسیان|نام=ایساک|نام خانوادگی۲=|نام۲=|عنوان=روبن گریگوریان، آهنگ ساز، رهبر ارکستر و نوازندهٔ ویلن|ژورنال=فصلنامه فرهنگی پیمان|مکان=|ناشر=|دوره=سال پانزدهم|شماره=۵۹|سال=بهار ۱۳۹۱|صفحه=|پیوند=http://www.paymanonline.com/article.aspx?id=8C7C1271-3DC5-403C-A98D-5242E0689ACA|doi=|بازیابی=}}</ref>«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
آرمینیائی آرمینیائی موسیقی میں ایک اور نمایاں شخصیت نیکول گالاندریان ہے ۔
 
نکول 7 ستمبر 1881 کو ایکن ( مغربی آرمینیا کا ایک تاریخی شہر ، موجودہ ترکی میں) میں پیدا ہوئی۔ تاہم ، اپنے آبائی شہر میں تعلیم حاصل کرنے اور [[وارنا|1911 میں ورنا]] (1897) اور تبلیسی منتقل ہونے کے بعد ، وہ ہیکازیان اسکول کی دعوت پر تہران میں آباد ہوئے اور اپنی موت (1944) تک وہیں رہے۔ اس کے پورٹ فولیو میں شامل ہیں:«عالی جاه فطانت و ذکاوت همراه زیده المسیحین مسیوجان داود مترجم اول دولت علّیه ایران را مرقوم می‌شود که چون برای مکتبخانه پادشاهی که در مقر خلافت باهره بنیان شده‌است، شش معلم که کمال مهارت و وقوف داشته باشند و از قرار بتفصیل؛ معلم نظام پیاده یک نفر، معلم حکمت و جراحی و تشریح یک نفر، معلم هندسه یک نفر، معلم علم معدن یک نفر، معلم توپخانه یک نفر، معلم سواره نظام یک نفر ضرور و در کار است، لهذا آن عالیجناب از جانب شرافت جوانب اولیای دولت علّیه مأمور و مرخص است که به مملکت شما (اتریش) و پروس رفته، معلم‌های مزبور را از قرار تفصیل فوق تا مدت پنج تا شش سال اجیر کرده با مخارج آمدن و رفتن نوشته به آن‌ها داده هر قراری که عالی جاه به آن‌ها بدهد در نزد اولیاء دولت ابدمدت مقبول و ممضی است.
 
ہووانس تومانیان کی ''نظم ('' تتلی) کا ''اوپیرا'' ، شیفرڈ اور گالینڈرین کے بہت سے کام (مجموعی طور پر تقریبا 1000 کام) مختلف مجموعوں میں شائع ہو چکے ہیں۔ ''اواز نامہ (گنزارن) گنج نامہ کی'' جلد 5 اور 6 میں شامل ہیں۔ ''نور ہاسکر (نیا کلسٹر)'' ایران میں آرمینیائی اشاعتوں میں اور فارسی اخبار (لائف گائیڈ) میں شائع ہوا۔ ۔<ref>{{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی=کاراپتیان|نام=آرمینه آ|نام خانوادگی۲=|نام۲=|عنوان=نیکول گالاندریان (۱۸۸۱–۱۹۴۴ میلادی)، موسیقی دان نامی ارمنی - ایرانی سدهٔ بیستم میلادی|ژورنال=فصلنامه فرهنگی پیمان|مکان=|ناشر=|دوره=سال شانزدهم|شماره=۶۲|سال=زمستان ۱۳۹۱|صفحه=|پیوند=http://www.paymanonline.com/article.aspx?id=42EA6C69-643A-42FD-BB45-BD068F5B6B96|doi=|بازیابی=}}</ref>
 
هامبارتسوم گریگوریان ایک اور مشہور آرمینیائی موسیقار ہے جس نے فرانس میں تعلیم حاصل کی اور اس نے تہران میں ایک مخر گروپ (کومیتاس) تشکیل دیا۔ اس نے ایک سو سے زیادہ کام (گروپ اور سولو گانے ، لوک گیتوں کا انتظام اور رومانس ، رومانس) نیز اسحاقیان اور ہوہنس شیراز ، مشہور آرمینی شاعروں کی آٹسٹک نظمیں ترتیب دی ہیں۔
 
موسیقی کے میدان میں نمایاں نام جیسے:
 
ایمانوئل ملیک اصلانیان ، رزمیک اوہانیان ، وردان سہاکیان ، لوریس جیکنووریان ، روبن گریگوریان ، واروجان ہخبانڈین ہخبندیان ، ستنیک عقابیان ، رافیل میناسکانیان وغیرہ۔
[[فائل:DrCaroLucasFace.jpg|بائیں|تصغیر|190x190پکسل| کارو لکس "ایرانی روبوٹکس کا باپ"]]
 
=== تھیٹر اور سنیما کا فن۔ ===
[[تھیٹر|ایران کا]] آرمینیائی تھیٹر انیسویں صدی کے آخر میں پیدا ہوا۔ اس صدی کے 70 اور 80 کی دہائی میں سب سے پہلے سکول ڈرامے تبریز ، تہران اور جولفہ نو میں پیش کیے گئے۔ تھوڑی دیر کے بعد ، تھیٹر اسکولوں سے نکلے اور انجمنوں اور تھیٹر گروپوں میں کرسٹلائز ہو گئے۔ 1881 میں ، تہوار میں آرمینیائی تھیٹر سے محبت کرنے والوں کی ایسوسی ایشن تشکیل دی گئی اور عظیم ڈرامہ نگار ''گیبریل سنڈوکیان'' ''اور باصلاحیت آرمینیائی مصنف الیگزینڈر شیروان زادہ'' اور دیگر کے کاموں کی نمائش کی گئی۔
 
اسی وقت ، یورپی کام ، خاص طور پر مولیئر کے ڈرامے پیش کیے گئے۔ پروفیشنل تھیٹر گروپ پر مشتمل ہے:
 
"میجردیچ تاشیان ، مینوئل ماروتیان ، کوستانی جوڑے نے ایران میں آرمینیائی تھیٹر کی تاریخ میں اہم کردار ادا کیا۔ ۔
 
تھیٹر اور سنیما آرٹ کے میدان میں ، نمایاں نام جیسے: "شاهین سرکیسیان، آربی اوانسیان، ساموئل خاچیکیان، لرتا، مادام سیرانوش، آرامائیس آقامالیان، لوریک میناسیان، گریگور یقیکیان" کا ذکر کیا جاسکتا ہے۔
 
=== سائنس اور طب۔ ===
سائنس کے میدان میں ہم سکندر باغدیانس کا نام لے سکتے ہیں۔
[[فائل:Julfa_armenischesViertel.JPG|بائیں|تصغیر|250x250پکسل| وانک چرچ۔]]
"تہران یونیورسٹی کی فیکلٹی آف بیسک سائنسز کی فیکلٹی کونسل کے رکن اور [[حیاتی کیمیا|بائیو کیمسٹری]] [[فعلیات|اور فزیالوجی کے]] شعبے میں البرز ایوارڈ حاصل کرنے والے نو معزز ایرانی سائنسدانوں میں سے ایک ، بغدادیوں نے تائرواڈ سے ایک نیا ہارمون دریافت کرنے میں کامیابی حاصل کی۔ گلٹی ۔
 
سائنس کے میدان میں ، ہم دوسرے ناموں پر آتے ہیں جیسے:
 
گاگیک هواکیمیان (پیدائش 1911 مازندران میں) تہران یونیورسٹی میں پروفیسر اور فرانسیسی اکیڈمی آف سائنسز کے رکن ہیں۔
 
دیگر ناموں میں الیگزینڈر ابیان ، اور مارکر گریگورین (پیدائش 1940 تہران میں) ، [[جامعہ شریف برائے ٹیکنالوجی|شریف یونیورسٹی آف ٹیکنالوجی میں]] فیکلٹی آف اسٹرکچرل انجینئرنگ کے سابق سربراہ ، طویل عرصے سے خلائی ڈھانچے پر بین الاقوامی کانفرنس کے صدر اور تحقیق کے بانیوں میں سے ایک ہیں۔ یہ میدان
 
[[ارضیات]] ، [[زلزلہ شناسی|زلزلہ]] اور آتش فشاں کے میدان میں ، مینوئل بربیرین (1945 میں تہران میں پیدا ہوئے) ایران کی نمایاں شخصیات میں سے ایک تھے۔ وہ متعلقہ شعبوں میں متعدد کاموں کے مصنف ہیں۔ وہ 1971 کے ارضیاتی سروے کے ارضیاتی سروے کے بانی تھے۔ اس کے علاوہ ، ایران کا اپنا پہلا زلزلہ کا نقشہ تیار کرنا اور ایران کا پہلا ٹیکٹونک نقشہ اور ایران میں نقائص کا پہلا نقشہ اور ایران میں بڑے زلزلے کے مرکز کا پہلا نقشہ ان کے کاموں میں شامل ہیں۔
[[فائل:Ալենուշ_Տէրեան.jpg|بائیں|تصغیر|258x258پکسل| [[آلنوش تریان|النوش تاریان]] "فلکیات کی ماں" اور "ایرانی فلکی طبیعیات کی خاتون"]]
طب کے میدان میں ( انیک اسٹیپانیان ) پہلی ایرانی خاتون دانتوں کا ڈاکٹر ہے جو 1912 میں تہران میں پیدا ہوئی۔ وہ ایران میں جدید دندان سازی کے بانیوں میں سے ایک آرتین استپانیان کی بیٹی تھیں۔ اپنی ابتدائی تعلیم تہران کے آرمینیائی اسکولوں اور جندرک اسکول میں حاصل کرنے کے بعد ، اس نے اپنی اعلی تعلیم دندان سازی کے شعبے میں حاصل کی اور 1941 میں اس شعبے میں پہلی خاتون دانتوں کے ڈاکٹر کی حیثیت سے گریجویشن کیا۔ <ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|نشانی=http://www.dandane.ir/آنیک-استپانیان-آویدیان/|عنوان=دربارهٔ آنیک استپانیان اولین زن دندان‌پزشک ایرانی|ناشر=دندانه|تاریخ=|تاریخ بازدید=۱۶ اکتبر ۲۰۱۸}}</ref>
 
=== فن تعمیر ===
مشہور آرمینیائی تعمیراتی انجینئرز میں آودیس اوهانجانیان، مارکار گالستیانس، گابریل گورکیان، وارطان هوانسیان، اوژن آفتاندلیانس و رستم وسکانیانشامل ہیں۔
 
انجینئر گورگن پیچیکیان ایک اور مشہور آرمینی معمار کہ اس کا کام "نیشنل بینک کی مرکزی شاخ ، مصلای(مسجد) اور شہر قم میں سٹی بس ٹرمینل اور میڈیکل سکول ہوسکتا ہے۔ ۔
 
== آرمینیائی اشاعتیں۔ ==
انیسویں صدی کے آخر سے ، اس وقت تہران کی کم آبادی والی آرمینیائی کمیونٹی میں آرمینی زبان کی اشاعت کی ضرورت تھی۔ اسی مناسبت سے ، ایران میں پہلی آرمینی زبان کی اشاعت ، [[ہفتہ وار (رسالہ)|ہفتہ وار]] شوق (جس کا مطلب ہے بھٹی) ، تہران میں 1894-1897 / 1273-1276 سے تین سال تک شائع ہوتا رہا۔
[[فائل:اولین_شمارهٔ_نشریهٔ.jpg|بائیں|تصغیر|301x301پکسل| الیک ہفتہ وار کے پہلے شمارے کا پہلا صفحہ ، 22 مارچ 1931۔]]
اس ہفتہ وار کے پبلشر ''اور فرنچائز پہلے دور میں آندریاس بیگ نذاریان'' تھے اور پہلے دور میں اس کے ایڈیٹر جوہانس خان مسیحیان اور پھر ''ورٹینس پاپازیان تھے'' <ref group="پانویس">اهل [[وان]] که در شهرهای [[قفقاز]] فعالیت می‌کرد و به علت تبعید به تابعیت [[ایران]] درآمده بود. وی مؤلف آثار ادبی متعددی با موضوعات ایرانی است.</ref> ۔
 
ایران میں دوسری آرمینی زبان کی اشاعت ، هفت روزہ آستق آرِوِلیان <ref group="پانویس">Astgh Arevelian</ref> (مطلب: مشرقی ستارہ) نے 1896 میں تہران میں کام شروع کیا ، اور 26 شمارے شائع ہوئے۔ اس ہفت روزہ کے بانی ، مالک اور برائے نام ایڈیٹر ''مارکر مارکرین تھے'' ، لیکن اس کی تدوین اصل میں ''سقراط خان گولوفین نے کی تھی'' ۔
 
تہران میں آرمینی کمیونٹی کے اندرونی مسائل اور مسائل کے حل کے لیے ان دو ہفتہ وار رسائل کی مبالغہ آرائی نے ان کے درمیان کشیدگی اور مسلسل جھڑپیں پیدا کرنے کی بنیاد فراہم کی اور مزید اشاعت کے مالی مسائل نے دونوں اشاعتوں کو تقریبا ایک ساتھ بند کر دیا۔
 
''ہفتہ وار رسالے شیوق'' اور ''استغ ارولین کی'' بندش کے بعد تہران میں آرمینی زبان کے پریس کی اشاعت میں تقریبا 15 سال کا وقفہ آیا۔
 
'''1912 سے ، تہران میں آرمینی زبان کی اشاعتوں کی چھپائی دوبارہ شروع ہوئی ، جو اشاعت کے سال کے ترتیب میں ہیں''' :
 
* '''آرشالویس ہفتہ وار''' <ref group="پانویس">Arshaluys</ref> (1912)۔ اشاعت کی مدت: چھ ماہ ( آرمینیائی انقلابی فیڈریشن کی پارٹی کا عضو) ، مالک: ارسن (خان) میکائیلین ، ایڈیٹرز: ہووسیپ ہووانیسیان (ایچ۔ ایلمر) اور زورا ساگینی۔
* '''اراود ہفتہ وار''' <ref group="پانویس">Aravot</ref> (معنی صبح) - (1919–1920) ، نمبر: ستر شمارے (دشناکٹسیوون پارٹی کا دوسرا عضو) ، ایڈیٹر: ہوسپے ہوانسیان۔
* '''بابوچ کا''' مزاحیہ تنقیدی ہفتہ وار <ref group="پانویس">Bobokh</ref> (معنی لولو)-(1933-1920) ، بائیں بازو سے وابستہ ، حائیک گاراگش نے ترمیم کی۔ یہ اشاعت بعد میں ہفتہ وار شائع ہوئی۔
* '''افق''' <ref group="پانویس">Horizon</ref> (معنی افق) - (1920 AD) ، بائیں تحریک کی تاریخ ، اشاعت کی مدت: ایک سال ، حق اشاعت: ہاروتیون پیٹروسین (H. جرمک) ، ایڈیٹر: سائمن سیمونین۔
* '''ایرانی آشخاتاوور'''<ref group="پانویس">Irani Ashkhatavor</ref> '''(جس کا مطلب ایران کے مصائب ہیں''' ) - (1920–1921) ، بائیں بازو کے موجودہ سے وابستہ ، مصنف: ہاروتیون پیٹروسیان۔ یہ اشاعت پہلے ہفتہ وار اور بعد میں ہر دوسرے دن شائع ہوئی۔ 1921-1923 سے ، یہ [[فارسی زبان|فارسی]] میں ایران کے مصائب کے عنوان سے شائع ہوا۔
* '''نورگیانک ویکلی''' <ref group="پانویس">norkyank</ref> (جس کا مطلب ہے نئی زندگی) - (1927–1927) ، حق اشاعت: سٹیپان خانابیان اور پھر ورتان ہووانیسیان ، ایڈیٹر: اونک میختاریان۔ نورجیانک ہر دوسرے دن شائع ہوتا تھا۔
* '''گاقاپار'''<ref group="پانویس">Gaghapar</ref> (معنی عقیدہ) - (1925–1927) ، [[عمرانیات|سماجی]] ، [[سیاست|سیاسی]] اور ادبی اشاعت ، حق اشاعت: اے۔ بیگین ، ایڈیٹر: اے۔ غزاریان ، اس اشاعت کا مقصد ، جو ہر دوسرے دن شائع ہوتا تھا ، دنیا بھر میں بکھرے ہوئے آرمینی باشندوں (اس معاملے میں ایران کے آرمینیائی) کو اس نظریے پر عمل کرنے پر آمادہ کرنا تھا جو [[سوویت اتحاد|سوویت آرمینیا میں غالب تھا۔]]
 
سال 1927-1931 کے دوران تہران میں آرمینی زبان کی کوئی اشاعت شائع نہیں ہوئی۔ 1931 میں '''آلیک''' '''ہفتہ وار''' کام کرنا شروع کیا۔
 
* '''پیمان ثقافتی سہ ماہی'''
* آلیک (اخبار)
* '''رافی''' ، سالنامہ ، تقویم (1941)
* '''نائیری'''، سالنامہ، کیلنڈر (1953)
* '''ارارات''' (1960/1960) اراراٹ اسپورٹس ماہانہ لائسنس یافتہ تھا اور اس کے ایڈیٹر انچیف ، اراکٹ کلب کے ڈائریکٹر سوک ساگینین نے انتظام کیا تھا۔
 
جولفا ، اصفہان میں متعدد آرمینی اشاعتیں
 
* '''نور جوقایی لِرابر''' (میسنجر آف نیو جولفا) - (1904 تا 1908 AD) مذہبی اور خبروں کا ماہانہ ، مالک بگراڈ ورتازاریان کا مالک اور ایڈیٹر
* '''نور جوقایی آودابار''' (1908-1911) مذہبی اور خبروں کا ہفتہ وار وینک پرنٹنگ ہاؤس میں شائع ہوا۔
 
"تبریز میں آرمینیائی اشاعتوں کی ایک بڑی تعداد"
 
* '''گوردز''' (کام)-(1903) مذہبی اور نیوز ویکلی ایڈیٹر انچیف خلیفہ یاقیش مورادیان ، آذربائیجان کے آرمینی باشندوں کے خلیفہ
* '''آراوُد'''(بامداد) ایک ہفتہ وار تھا ، پھر تین روزہ سیاسی ، سماجی ، ادبی اور معاشی اشاعت ، تبریز کی آرمینیائی دشناکٹسیوون پارٹی کا ایک عضو۔
* '''آقاقان''' (1912-1913) آغاخان دیہاتی ایسوسی ایشن کا سہ ماہی۔
* '''گغاسر''' (آرٹ فرینڈ)-(1919 ) تبریز میں آرمینیائی اسکول کے طلباء کا ادبی اور فن ماہانہ مشاق ہوہانسیان کے چیف ایڈیٹر
* '''آیگ'''(1912-1922) تین روزہ سیاسی اور سماجی جریدہ ہے۔
* '''ورلیک''' (ترقی) - (1952) سیاسی ، سماجی اور ادبی ہفتہ وار۔
 
== ایران میں آرمینیائی چرچ کا نظام اور اس کا کردار ==
[[فائل:Armenian_Apostolic_Church_logo.png|بائیں|تصغیر|250x250پکسل| آرمینیائی اپاسٹولک چرچ کا لوگو۔]]
[[کلیسیا|آرمینیوں کی زندگی میں چرچ]] کا بہت اہم کردار ہے۔ تمام آرمینیائی مذہبی تقریبات ، پیدائش سے لے کر موت تک ، چرچ میں منعقد ہوتی ہیں۔ تمام ادوار میں ، آرمینیائیوں کے اس علاقے میں آباد ہونے کے بعد ، انہوں نے پہلے ایک چرچ بنایا اور پھر طلباء کو تعلیم دینے کے لیے ایک کلاس روم قائم کیا۔
 
[[آرمینیائی رسولی کلیسیا|آرمینیائی اپاسٹولک چرچ]] : آرمینیائیوں کی اکثریت اس چرچ کی رکن ہے ، جو کہ سب سے قدیم آرمینیائی چرچ ہے۔
 
"یقینا، یہ بات قابل ذکر ہے کہ آرمینیائی چرچ کو آرمینیائی اپوسٹولک اور نیشنل چرچ کے نام سے منسوب کرنے کی وجہ یہ ہے کہ اس چرچ کی بنیاد [[یسوع مسیح|یسوع مسیح کے]] [[رسول (مسیحیت)|بارہ رسولوں میں]] سے دو نے رکھی تھی۔ اور اسے آرمینیائی چرچ کہنے کی وجہ یہ ہے کہ صرف آرمینیائی ہی اس چرچ کے ممبر بن سکتے ہیں۔ اس وجہ سے ، آرمینیائی چرچ کا اپنی برادری سے باہر اور غیر آرمینی زبان میں کوئی مذہبی پروپیگنڈا نہیں ہے ، اور غیر آرمینی زبان میں اسکولوں اور گرجا گھروں میں مذہبی علوم کی تعلیم عام نہیں ہے۔
 
کچھ غلطی سے آرمینیائی چرچ کو گریگورین چرچ کہتے ہیں ، ایک غلطی جو اس حقیقت سے پیدا ہوتی ہے کہ گریگور لوسورچ ( گریگوری دی الیومینیٹر ) نے عیسائیت کو چوتھی صدی عیسوی میں آرمینیا کا سرکاری مذہب بنا دیا جبکہ آرمینیائیوں نے اس کی بنیاد رکھی۔ پہلی صدی عیسوی سے یسوع مسیح کے رسولوں کی طرف سے ، اس وجہ سے چرچ آرمینیائی اپاسٹولک چرچ کہلاتا ہے۔
 
1961 سے 1999 تک ، آرچ بشپ اردک منوکیان تہران مدرسے کے لیڈر تھے ، اور اب ان کی جگہ بشپ سیبوہ سرکسیان لے رہے ہیں۔
 
ایران میں ایپسکوپل کے تین علاقے ہیں:
 
آذربائیجان کی آرمینی خلافت کا علاقہ ، تہران کی آرمینی خلافت ، اصفہان کی آرمینی خلافت ۔ آرمینیائی [[کاتھولک کلیسیا|کیتھولک]] ، [[پروٹسٹنٹ مسیحیت|پروٹسٹنٹ]] ، ''اخوان'' ، ''ایڈونٹسٹ'' ، اور ''اجتماعی گرجا گھر ،'' جو انقلاب کے بعد فعال ہو گئے ، ایران میں موجود ہیں اور کام کر رہے ہیں۔
 
== آرمینیائی گرجا گھر۔ ==
تہران کے گرجا گھروں میں ہم سرپ جارج چرچ ، سینٹ میری چرچ (تہران) اور ہولی سرکس چرچ کا نام لے سکتے ہیں۔
[[فائل:Qajar_Armenian_Women.jpg|تصغیر|200x200پکسل| [[قاجار خاندان|قجر دور میں]] آرمینیائی خواتین۔]]
تہران کے پرانے گرجا گھر ہو سکتے ہیں:
 
== چرچ آف سینٹ تھڈیوس اور سینٹ بارتھولومیو۔ ==
تہران کے آرمینی باشندوں نے اپنا پہلا چرچ 1768 میں ناصری دور میں تہران کی ترقی سے پہلے حضرت عبدالعظیم گیٹ بازار کے مغربی کنارے آرمینیائی نامی ایک گلی میں تعمیر کیا تھا۔ ۔
 
== تہران میں سینٹ جارج چرچ ==
"یہ چرچ 18 ویں صدی کے آخر میں تہران میں دوسرا آرمینیائی چرچ ہے۔ کنودنتیوں کے مطابق ، اس چرچ کی اصل عمارت ارمینی باشندوں کے مذہبی فرائض کی انجام دہی کے لیے ایک چھوٹی قربان گاہ کے طور پر (هوسپیان) و (استپانیان) نامی اس محلے میں رہنے والے دو آرمینی باشندوں نے بنائی تھی۔ مذکورہ محلے میں رہنے والے آرمینی باشندے 1795 عیسوی [[محمد خان قاجار|میں آغا محمد خان قاجر]] کی [[قفقاز|قفقاز کی]] مہمات کے بعد پکڑے گئے اور قرا باغ کے علاقے سے تہران ہجرت کر گئے۔ [[فتح علی شاہ قاجار|1798 میں فتح علی شاہ قاجار کی]] حکومت کے بعد ، جولفہ ، اصفہان اور تبریز میں رہنے والے کچھ آرمینی کاریگر تہران آئے اور ان میں سے کچھ قزوین گیٹ محلے میں آباد ہوئے اور اس کے نتیجے میں اس محلے میں آرمینی باشندوں کی تعداد بڑھ گئی۔ چونکہ چھوٹی قربان گاہ اب پڑوس میں رہنے والے آرمینی باشندوں کی مذہبی ضروریات کو پورا نہیں کر سکتی تھی ، اس لیے موجودہ چرچ 1884 میں اس جگہ پر تعمیر کیا گیا تھا۔ ۔
 
تہران کے دیگر گرجا گھروں میں شامل ہونا چاہیے:
 
مرزا کچک خان اسٹریٹ پر ''بلیشڈ'' ''ورجن مریم'' کا چرچ ، واحدیہ میں ہولی ٹارگمانچٹس کا ''چرچ ، ہشمتیہ میں چرچ آف دی ہولی وارٹن'' ، ''ماجدیہ میں سینٹ گریگوری لاسواریچ کا'' چرچ اور دیہوانک میں ہولی میناس کا چرچ ''۔''
 
کیتھولک آرمینی باشندوں کا ایک چرچ بھی ہے جس کا نام ''سینٹ گریگوری لوسوورچ ہے'' ، جو 1950-54 میں تعمیر کیا گیا تھا۔ آرمینیائی پروٹسٹنٹ چرچ ، جو 1946 میں قائم ہوا ، ''سینٹ جان دی بپٹسٹ کہلاتا ہے۔''
 
ایران کے دیگر شہروں میں دیگر مشہور اور پرانے آرمینیائی گرجا گھروں میں شامل ہیں:
 
اس نے اس کا نام " وانک چرچ ، سینٹ اسٹیفن چرچ ، قارا چرچ ، آبادان آرمینیائی چرچ ، مامورا آرمینیائی چرچ" رکھا۔
 
== ڈیموگرافک کمپوزیشن ==
قجر دور کے دوران تہران میں آرمینی باشندوں کی تعداد (جان ہانانیان کے اعداد و شمار کے مطابق) <ref>{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=هانانیان|نام=|عنوان=نخستین چاپخانه ارمنیان تهران|ترجمه=|جلد=دوم|سال=۱۹۷۰|ناشر=سالنامه رافی|مکان=|شابک=|صفحه=۲۷۸|پیوند=|بازیابی=}}</ref>
{| class="wikitable"
!سال۔
! خاندان۔
! آدمی
! عورت
! کل۔
|-
| 1849 عیسوی۔
| 75۔
| 162۔
| ۔
| 310 افراد۔
|-
| 1872۔
| 157۔
| -
| -
| 750 افراد۔
|-
| 1880 عیسوی
| 241۔
| -
| -
| 1،177 افراد۔
|-
| 1903 عیسوی۔
| 320۔
| -
| -
| 1،450 افراد۔
|-
| 1913 عیسوی
| 575۔
| 1.505۔
| 1،400۔
| 2،905 افراد۔
|-
| 1922۔
| -
| 1،633۔
| 1،614۔
| 3،247 لوگ۔
|}
[[فائل:Chelave_armenians.jpg|تصغیر|200x200پکسل| ناصر الدین شاہ کے دور میں چلوا گاؤں کے آرمینی۔]]
1880 میں تہران کے آس پاس کے دیہات میں آرمینی باشندوں کی تعداد ( ارنسٹ ہولزر کے مطابق) <ref>ارنست هولتسر، ایران در یکصد و سیزده سال پیش، جلد دوم، ترجمه محمد عاصمی،انتشارات وزارت فرهنگ و هنر مرکز مردم‌شناسی، تهران، ۱۳۵۵، ص ۷۰</ref>
{| class="wikitable"
!گاؤں۔
! خاندان۔
! آدمی
! عورت
! کل۔
|-
| وانک گاؤں۔
| ۔
| 57۔
| 49۔
| 106 افراد۔
|-
| سبق کا گاؤں۔
| ۔
| 38۔
| 40۔
| 78 افراد۔
|-
| تم نے گاؤں کھایا۔
| 7۔
| ۔
| ۔
| 33 افراد۔
|-
| بومہن دہکدہ۔
| 7۔
| ۔
| 33۔
| 62 افراد۔
|-
| کل۔
| 56۔
| ۔
| 133۔
| 279 افراد۔
|}
قجر دور کے دوران اصفہان میں جولفا آرمینیائیوں کی تعداد (المار ہوسپیان کے اعدادوشمار کے مطابق) <ref>آلمار هوسپیان، نگاهی به زندگی ارمنیان تهران در گذشته نزدیک، سالنامه رافی، جلد اول، تهران ۱۹۶۹، ص ۲۶۲</ref>
{| class="wikitable"
!سال۔
! آرمینیائیوں کی تعداد
|-
| 1851 عیسوی۔
| 2،586 لوگ۔
|-
| 1880 عیسوی
| 2،692 افراد۔
|-
| 1903 عیسوی۔
| 3،450 افراد۔
|-
| 1916۔
| 3،748 لوگ۔
|-
| 1920 عیسوی
| 3،109 افراد
|}
1880 میں تین علاقوں میں آرمینیوں کی تعداد کی مردم شماری کے مطابق اصفہان کی آرمینیائی خلافت (: مندرجہ ذیل کے طور پر تھا [[سرخس]] 5،655 لوگ، [[شہر کرد]] 2،895 لوگ، فرائیڈن خطے 6.589 لوگوں)
 
تبریز میں رہنے والے آرمینی باشندوں کی تعداد (المار ہوسپیان کے اعداد و شمار کے مطابق) 1832 میں 500 خاندان تبریز میں رہتے تھے جو 1838 میں 580 خاندانوں تک پہنچے جن میں 2،580 افراد شامل تھے۔ 1912 میں تبریز میں آرمینیائیوں کی تعداد 4000 تک پہنچ گئی۔
 
آذربائیجان کے شہروں اور دیہاتوں میں رہنے والے آرمینی باشندوں کی تعداد تبریز کے علاوہ (نذر گوروین کے مطابق) <ref>نازار گورویانس، ارمنیان ایران، مترجم: [[داجات بوغوسیان]]، تهران ۱۹۶۸م، ص ۱۶۱ و ۳۱۸</ref>
{| class="wikitable"
!شہر۔
! 1872 میں آرمینیائیوں کی تعداد
! 1912 میں آرمینیائیوں کی تعداد
|-
| وادی شام وادی ارد گرد کے آرمینیائی دیہات کے ساتھ۔
| 25 خاندان۔
| -
|-
| کھوئے شہر کے اطراف آرمینیائی دیہات کے ساتھ۔
| 74 خاندان
| 1500 افراد۔
|-
| مکو شہر کے ارد گرد آرمینیائی دیہات کے ساتھ۔
| 330 خاندان
| 750 افراد۔
|-
| شہر کے ارد گرد 25 آرمینی گاؤں کے ساتھ سلماس۔
| 973 خاندان۔
| 12،000 افراد۔
|-
| ارمیا شہر کے ارد گرد 16 آرمینی دیہات کے ساتھ۔
| 464 خاندان۔
| 5،500 افراد۔
|-
| شہر کے اردگرد 8 آرمینیائی دیہات کے ساتھ بارندوز۔
| 159 خاندان۔
| -
|-
| [[شہرستان نقدہ|شہر]] کے اردگرد 7 آرمینیائی دیہات کے ساتھ ناگادیہ شہر۔
| 423 خاندان۔
| 800 افراد۔
|-
| ساوجبولگ (اردبیل) شہر کے ارد گرد 3 آرمینی گاؤں کے ساتھ۔
| 45 خاندان۔
| -
|-
| شہر کے ارد گرد 4 ارمینی دیہات کے ساتھ مراگہ۔
| 35 خاندان۔
| 1250 افراد
|-
| اردبیل۔
| 20 خاندان۔
| -
|-
| [[میاندوآب]] شہر کے آس پاس 3 آرمینیائی دیہات کے ساتھ۔
| 90 خاندان۔
| 850 افراد۔
|-
| ارسباران۔
| -
| 6،000 افراد۔
|-
| کل۔
| 2،638 خاندان
| 28،650 افراد
|}
1856 میں دوسرے قصبوں اور دیہات میں رہنے والے آرمینی باشندوں کی تعداد (المار ہوسپیان کے مطابق)
{| class="wikitable"
!شہر۔
! آرمینیائیوں کی تعداد
|-
| رشت
| 60 خاندان۔
|-
| بندر انزالی۔
| 10 خاندان۔
|-
| بابل
| 50 خاندان۔
|-
| گورگن۔
| 50 خاندان۔
|-
| شاہرود
| 10 افراد۔
|-
| زنجان۔
| 20 افراد۔
|-
| شیراز
| 70 افراد۔
|-
| بوشہر بندرگاہ۔
| 150 افراد۔
|-
| خرکان اس کے 4 آرمینی گاؤں کے ساتھ
| 1200 افراد
|-
| [[ملایر|ملیئر]] اپنے 3 آرمینی گاؤں کے ساتھ
| 501 افراد۔
|-
| 10 ارمینی گاؤں کے ساتھ ٹیٹنس۔
| 980 افراد۔
|-
| کامرہ ضلع اپنے 15 ارمینی گاؤں کے ساتھ
| 2،390 لوگ۔
|-
| بوروار ، کے مغرب گلپایگان اس کے 9 آرمینیائی دیہاتوں ساتھ
| 2،063 لوگ۔
|-
| فریدن اپنے 21 آرمینی گاؤں کے ساتھ۔
| 6،517 لوگ۔
|}
تہران کی آرمینی خلافت کے اعدادوشمار کے مطابق دوسرے شہروں میں رہنے والے آرمینی باشندوں کی تعداد: << ارمیا ، 1948 میں ، 3،000 افراد۔ اراسبران ، 1930 میں 510 خاندان۔ 1917 میں سلماس ، 591 خاندان۔ مشہد ، 1966 میں ، 320 افراد۔ ہمدان ، 1856 میں 40 خاندان ، اراک ، 1950 میں 801 افراد۔ 1933 میں 22 آرمینی دیہات کے ساتھ باربروڈ ، 937 خاندان۔ کامرہ ، 1952 میں ، اس علاقے کے سات دیہات میں 2185 افراد۔ 1932 میں ، اس علاقے میں 15 آرمینیائی دیہات تھے جن کی آبادی 4،156 تھی۔ خرقان (قراقان) ، 1940 میں چار آرمینیائی دیہات کے ساتھ ، دو ہزار افراد۔ رشت ، 1934 میں 515 اور 1989 میں 43 خاندان۔ اہواز ، 2003 میں ، 60 خاندان۔ [[صوبہ چہارمحال و بختیاری|چہارمحل اور بختیاری]] 1963 میں اس خطے میں آرمینیائیوں کی آبادی 4،300 تک پہنچ گئی۔ >>
 
== متعلقہ مضامین ==
 
* [[تاریخ آرمینیا|آرمینیا کی تاریخ]]
* [[ایرانی آئینی تحریک میں آرمینی|ایرانی آئینی تحریک میں آرمینی۔]]
* [[ایران عراق جنگ میں آرمینیائی|ایران عراق جنگ میں آرمینیائی۔]]
* ایرانی فٹ بال میں آرمینیائی
* بکھرے ہوئے آرمینیائی کمیونٹی۔
* ایرانی آرمینیائی قومی کھیل مقابلہ (آرمینیائی اولمپکس)
* ایران میں پرنٹنگ انڈسٹری کا پس منظر
* ایران کے آرمینی باشندوں کی فہرست
* آرمینیائی معماروں کی فہرست
* آرمینیائی ڈائریکٹرز کی فہرست
 
== حاشیہ 1۔ ==
{{حوالہ جات|۳}}
 
== حاشیہ 2۔ ==
{{حوالہ جات|۲}}
 
== حوالہ جات ==
 
* آدمیت ، فریدون (<bdi> آدمیت</bdi> آدمیتامیرکبیر اور ایران ۔ پہلے ۔ تہران۔ ص. <bdi>آدمیت</bdi> آدمیت
* اقبال آشتیانی ، عباس (<bdi> اقبال آشتیانی</bdi> اقبال آشتیانیمرزا طغیٰ خان امیرکبیر ۔ تہران۔ ص. <bdi>اقبال آشتیانی</bdi> اقبال آشتیانی
* اوانسیان، آرا (<bdi> اوانسیان، آرا (</bdi> اوانسیان، آرا (پیمان ثقافتی سہ ماہی سترہواں سال (66)۔
* باغداساریان، ادیک (<bdi> باغداساریان، ادیک (</bdi> باغداساریان، ادیک ("تہران کی آرمینیوں کی تاریخ پر ایک نظر" (پی ڈی ایف) تہران۔
* بامداد ، مہدی (<bdi> بامداد</bdi> بامداد12 ویں ، 13 ویں اور 14 ویں صدی ہجری میں ایرانی مردوں کی سیرت ۔ پہلے ۔ تہران۔ ص. <bdi>بامداد</bdi> بامداد
* تکمیل همایون، دکتر ناصر (<bdi> تکمیل همایون، دکتر ناصر (</bdi> تکمیل همایون، دکتر ناصر (پیمان ثقافتی سہ ماہی آٹھویں سال (28)۔
* جواهر کلام، عبدالعزیز (<bdi> جواهر کلام، عبدالعزیز (</bdi> جواهر کلام، عبدالعزیز (تہران کی تاریخ تہران۔
* خرازی، علی رضا؛ فرهنگ، سید احمد؛ بایبوردی، حسین؛ داودیان، وارطان؛ برهان، حسن علی؛ (<bdi> خرازی، علی رضا؛ فرهنگ، سید احمد؛ بایبوردی، حسین؛ داودیان، وارطان؛ برهان، حسن علی؛ (</bdi> خرازی، علی رضا؛ فرهنگ، سید احمد؛ بایبوردی، حسین؛ داودیان، وارطان؛ برهان، حسن علی؛ (وحید کی یادیں (17)
* رائین ، اسماعیل (<bdi> رائین</bdi> رائینآرمینی ایرانی ۔ تہران۔
* شهری ، جعفر (<bdi> شهری</bdi> شهریپرانا تہران ۔ تہران۔
* صالحی، عباسعلی. ہم وطن عیسائی کردار ادا کرتے ہیں ۔ تہران۔
* صدر هاشمی، محمد (<bdi> صدر هاشمی، محمد (</bdi> صدر هاشمی، محمد (ایرانی اخبارات اور رسائل کی تاریخ اصفہان۔
* قوکاسیان، هراند (<bdi> قوکاسیان، هراند (</bdi> قوکاسیان، هراند (ارمغان میگزین ۔ سینتیسویں مدت (5 اور 6)۔
* گروه تحقیق و پژوهش سینما (<bdi> گروه تحقیق و پژوهش سینما (</bdi> گروه تحقیق و پژوهش سینما (آرمینیائی اور ایرانی سنیما ، تہران: روزانہ کار پبلی کیشنز ، آئی ایس بی این۔ <bdi>گروه تحقیق و پژوهش سینما (</bdi>
* گورویانس، نازار (<bdi> گورویانس، نازار (</bdi> گورویانس، نازار (ایران کے آرمینی ۔ تہران۔
* لازاریان ، جینٹ ڈی۔ (<bdi> لازاریان</bdi> لازاریانآرمینی ایرانیوں کا انسائیکلوپیڈیا ۔ ہلمند پبلیکیشنز آئی ایس بی این۔ <bdi>لازاریان</bdi> لازاریان
* ملکی، آنوشیک (<bdi> ملکی، آنوشیک (</bdi> ملکی، آنوشیک (پیمان ثقافتی سہ ماہی چودھویں سال (54)
* هاوان، آلفرد (<bdi> هاوان، آلفرد (</bdi> هاوان، آلفرد (مشہور ایرانی ارمینی کھلاڑی ۔ نیری پبلی کیشنز۔ آئی ایس بی این۔ <bdi>هاوان، آلفرد (</bdi> هاوان، آلفرد (
* هویان ، اندرانک (<bdi> هویان</bdi> هویانایران کے آرمینی ۔ ہرمیس پبلی کیشنز کے تعاون سے تہذیبوں کے مکالمہ کے بین الاقوامی مرکز کی اشاعت آئی ایس بی این۔ <bdi>هویان</bdi> هویان
* رستم‌التواریخ الطوارق ، محمد ہاشم (<bdi> رستم‌التواریخ</bdi> رستم‌التواریخرستم‌التواریخ ۔ محمد مشیری کی کوششوں سے تہران۔
* «ارمنیان ایران» پیمان ثقافتی سہ ماہی سترھویں سال (64)۔<bdi> «ارمنیان ایران»</bdi> «ارمنیان ایران»
* «ارمنیان و مجلس» پیمان ثقافتی سہ ماہی تیرھویں سال (48)۔<bdi> «ارمنیان و مجلس»</bdi> «ارمنیان و مجلس»
* «نقش جامعه ایرانیان ارمنی در ظهور معماری مدرن شهر تهران» (پی ڈی ایف) ۔ یکم اگست 2014 کو اصل (پی ڈی ایف) سے آرکائیو شدہ۔
* «تصویری از موج دوم بازگشت ارامنه به ارمنستان شوروی» ۔"
* https://web.archive.org/web/20181026110041/http://www.iranicaonline.org/articles/armenians-of-modern-iran
* http://www.iranicaonline.org/articles/armenia-vi
 
== بیرونی ربط۔ ==
 
* «رادیو مرز، ارمنی‌ها». دریافت‌شده در ۲ مرداد ۱۳۹۹.
* «مستندی دربارهٔ ارمنی‌های ایران». دریافت‌شده در ۳ مارس ۲۰۱۷.
{{بائیں طرف}}
* {{حوالہ ویب|url=https://chai-khana.org/en/story/446/a-portrait-of-armenian-women-in-iran|at=|quote=|accessdate=|deadurl=|archivedate=|archiveurl=|format=|type=|language=|pages=|title=A Portrait of Armenian Women In Iran|page=|location=|publisher=Chai Khana|series=|website=|year=|date=|first=Nazik|last=Armenakyan|ref=}}
{{پایان چپ‌چین}}
 
== مزید پڑھیں۔ ==
شرلی برادران کے سفرنامے میں یہ بھی بتایا گیا ہے کہ 23 جولائی 1638 کو برطانوی حکومت کے سفیر یا ایلچی "سر ڈیر مرسین" <ref>Sir Der Merketin</ref> قزوین میں انتقال ہوا اور اسے شہر کے آرمینیائی قبرستان میں دفن کیا گیا اور اپنے پجاری کے ساتھ برطانوی وفد کی مدد کی ہے)۔ [[ژان شاردن|شاردن]] فرانسوی در سال ۱۶۷۴ میلادی در دوره پادشاهی [[شاه سلیمان]] صفوی از قزوین دیدن کرده و ارمنیان شهر را چهل خانواده نوشته‌است.<ref>Voyage de Chevalier Chardin en Perse, ed, L.Langels. Paris p. 400</ref> جهانگرد دیگر اروپایی به نام کرنی لوبروئن<ref>Coruelle le Bruyn</ref> در سفرنامهٔ خود (۱۷۰۷ میلادی) آورده‌است:<ref>{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی = لوبروئن|نام = کرنی | عنوان = سیمای تاریخ و فرهنگ قزوین| ترجمه = | جلد = دفتر دوم| سال = | ناشر = |مکان = | شابک = | صفحه = ۱۱۵۱| پیوند = | بازیابی =}}</ref>{{اقتباس بند|<small>'''ارمنیان در این شهر زندگی می‌کنند و دارای یک نمازخانه (شاپل) هستند که از دور شبیه کبوتردان ([[کبوترخانه]]) است. '''</small>}}
{{بائیں طرف}}
* {{حوالہ ویب|url=http://www.iranicaonline.org/articles/armenians-of-modern-iran|pages=|quote=|accessdate=|deadurl=|archivedate=|archiveurl=|format=|type=|language=|at=|page=|title=Armenians of Modern Iran|location=|publisher=|series=|website=iranicaonline.org|year=|date=December 15, 1986|first2=M.|last2=Kasheff|first=A.|last=Amurian|ref=}}
* {{حوالہ کتاب|url=https://www.amazon.com/Armenians-Iran-Paradoxical-Documents-MONOGRAPHS/dp/0932885160|title=The Armenians of Iran: The Paradoxical Role of a Minority in a Dominant Culture, Articles and Documents (HARVARD MIDDLE EASTERN MONOGRAPHS)|last=Chaqueri|first=Cosroe|date=1998|publisher=Harvard Center for Middle Eastern Studies|isbn=978-0932885166|location=|page=431|access-date=}}
{{پایان چپ‌چین}}
[[زمرہ:آرمینیا ایران تعلقات]]
[[زمرہ:ایران کے نسلی گروہ]]