"کووڈ-19 ویکسین" کے نسخوں کے درمیان فرق

حذف شدہ مندرجات اضافہ شدہ مندرجات
{{2019–20 coronavirus pandemic sidebar}}
(ٹیگ: ترمیم ماخذ 2017ء)
Wikilinks added
سطر 1:
{{2019–20 coronavirus pandemic sidebar}}
'''کووڈ-١٩ ویکسین''' ({{lang-en|COVID-19 vaccine}}) [[کورونا وائرس کا مرض 2019ء|کوروناوائرس مرض 2019]] ([[کورونا وائرس کا مرض 2019ء|کووڈ-١٩]]) کے خلاف ایک فرضی تصوراتی [[ویکسین]] ہے۔ اگرچہ کسی بھی ویکسین نے کلینیکل ٹرائلز مکمل نہیں کیے ہیں، تاہم اس طرح کی ویکسین تیار کرنے کے لیے متعدد کوششیں جاری ہیں۔ فروری 2020 کے آخر میں، [[عالمی ادارہ صحت|ورلڈ ہیلتھ آرگنائزیشن]] ([[عالمی ادارہ صحت|ڈبلیو ایچ او]]) نے کہا کہ وہ توقع نہیں کرتا ہے کہ [[سارس کووی 2]] موثر وائرس کے خلاف کوئی ویکسین 18 ماہ سے بھی کم عرصے میں دستیاب ہوجائے گی۔<ref>{{cite web|url=https://www.sciencealert.com/who-says-a-coronavirus-vaccine-is-18-months-away|title=Here's Why It's Taking So Long to Develop a Vaccine for the New Coronavirus|last1=Grenfell|first1=Rob|last2=Drew|first2=Trevor|date=17 February 2020|website=ScienceAlert|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20200228010631/https://www.sciencealert.com/who-says-a-coronavirus-vaccine-is-18-months-away|archive-date=28 February 2020|access-date=26 February 2020}}</ref> اپریل 2020 تک، ویکسین کے تقریبا 50 امیدوار ارتقائی مرحلے میں تھے، چار تنظیموں نے انسانی مضامین میں فیز 1 کے حفاظتی مطالعات کا آغاز کیا تھا.<ref name="milken">{{cite web |title=COVID-19 treatment and vaccine tracker |url=https://milkeninstitute.org/sites/default/files/2020-04/Covid19%20Tracker%20NEW4-6-20-2.pdf |publisher=Milken Institute |access-date=6 April 2020 |date=6 April 2020 |lay-url=https://milkeninstitute.org/covid-19-tracker}}</ref><ref name="wholist">{{cite web|url=https://www.who.int/blueprint/priority-diseases/key-action/novel-coronavirus-landscape-ncov.pdf|title=Landscape of COVID-19 candidate vaccines|date=20 March 2020|publisher=World Health Organization}}</ref>
 
== پچھلی کورونا وائرس ویکسین کی کوششیں ==
جانوروں بشمول پرندوں میں [[کورونا وائرس]] کی وجہ سے ہونے والی متعدد بیماریوں کے خلاف متعدی برونکائٹس وائرس، کینائنکوروناکینائن کورونا وائرس اور فلائن کورونا وائرس کے استعمال کے لیے ویکسین تیار کی گئی ہیں.<ref>{{Cite journal | doi=10.1080/03079450310001621198| pmid=14676007| title=Severe acute respiratory syndrome vaccine development: Experiences of vaccination against avian infectious bronchitis coronavirus| year=2003| last1=Cavanagh| first1=Dave| journal=Avian Pathology| volume=32| issue=6| pages=567–582}}</ref>
 
انسانوں کو متاثر کرنے والے کورونویرڈی خاندان میں وائرس سے بچاؤ کے قطرے پلانے کی پچھلی کوششوں کا مقصد [[شدید تیز سانس لینے کا سنڈروم کورونا وائرس|شدید سانس لینے والے سنڈروم کورونا وائرس]] (سارس) اور [[مشرق وسطی]] کے سانسوں کا سنڈروم (میرس) ہے۔ سارس اور [[مشرق وسطی سانس لینے کا سنڈروم|میرس]] کے خلاف ویکسینوں کا غیر انسانی جانوروں کے نمونوں میں ٹیسٹ کیا گیا ہے.<ref>{{Cite journal |doi = 10.1016/S0140-6736(03)14962-8|pmid = 14667748|title = Effects of a SARS-associated coronavirus vaccine in monkeys|year = 2003|last1 = Gao|first1 = Wentao|last2 = Tamin|first2 = Azaibi|last3 = Soloff|first3 = Adam|last4 = d'Aiuto|first4 = Leonardo|last5 = Nwanegbo|first5 = Edward|last6 = Robbins|first6 = Paul D.|last7 = Bellini|first7 = William J.|last8 = Barratt-Boyes|first8 = Simon|last9 = Gambotto|first9 = Andrea|journal = The Lancet|volume = 362|issue = 9399|pages = 1895–1896|pmc = 7112457}}</ref>
انسانوں کو متاثر کرنے والے کورونویرڈی خاندان میں وائرس سے بچاؤ کے قطرے پلانے کی پچھلی کوششوں کا مقصد شدید سانس لینے والے سنڈروم کورونا وائرس (سارس) اور [[مشرق وسطی]] کے سانسوں کا سنڈروم (میرس) ہے۔ سارس اور میرس کے خلاف ویکسینوں کا غیر انسانی جانوروں کے نمونوں میں ٹیسٹ کیا گیا ہے.<ref>{{Cite journal |doi = 10.1016/S0140-6736(03)14962-8|pmid = 14667748|title = Effects of a SARS-associated coronavirus vaccine in monkeys|year = 2003|last1 = Gao|first1 = Wentao|last2 = Tamin|first2 = Azaibi|last3 = Soloff|first3 = Adam|last4 = d'Aiuto|first4 = Leonardo|last5 = Nwanegbo|first5 = Edward|last6 = Robbins|first6 = Paul D.|last7 = Bellini|first7 = William J.|last8 = Barratt-Boyes|first8 = Simon|last9 = Gambotto|first9 = Andrea|journal = The Lancet|volume = 362|issue = 9399|pages = 1895–1896|pmc = 7112457}}</ref> and MERS<ref>{{Cite journal |doi = 10.1016/j.vaccine.2014.08.058|pmid = 25192975|title = Immunogenicity of an adenoviral-based Middle East Respiratory Syndrome coronavirus vaccine in BALB/C mice|year = 2014|last1 = Kim|first1 = Eun|last2 = Okada|first2 = Kaori|last3 = Kenniston|first3 = Tom|last4 = Raj|first4 = V. Stalin|last5 = Alhajri|first5 = Mohd M.|last6 = Farag|first6 = Elmoubasher A.B.A.|last7 = Alhajri|first7 = Farhoud|last8 = Osterhaus|first8 = Albert D.M.E.|last9 = Haagmans|first9 = Bart L.|last10 = Gambotto|first10 = Andrea|journal = Vaccine|volume = 32|issue = 45|pages = 5975–5982|pmc = 7115510}}</ref> سال 2020 تک، سارس کے لیے کوئی علاج یا حفاظتی ویکسین موجود نہیں ہے جو انسانوں میں محفوظ اور کارآمد دونوں ہی دکھائی دیتی ہے۔<ref name="JiangFutureVirology">{{cite journal|last1=Jiang|first1=Shibo|last2=Lu|first2=Lu|last3=Du|first3=Lanying|year=2013|title=Development of SARS vaccines and therapeutics is still needed|journal=[[Future Virology]]|volume=8|issue=1|pages=1–2|doi=10.2217/fvl.12.126|pmid=32201503|pmc=7079997}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.nhs.uk/conditions/sars/|title=SARS (severe acute respiratory syndrome)|date=5 March 2020|publisher=[[National Health Service]]|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20200309174230/https://www.nhs.uk/conditions/sars/|archive-date=9 March 2020|accessdate=31 January 2020}}</ref> 2005 اور 2006 میں شائع ہونے والے تحقیقی مقالوں کے مطابق، سارس کے علاج کے لیے نویل ویکسین اور دوائیوں کی نشان دہی اور نشو و نما دنیا بھر کی حکومتوں اور صحت عامہ کے اداروں کی ترجیح تھی.<ref name="PMID 15655773">{{cite journal|last1=Greenough|first1=Thomas C.|last2=Babcock|first2=Gregory J.|last3=Roberts|first3=Anjeanette|last4=Hernandez|first4=Hector J.|last5=Thomas, Jr.|first5=William D.|last6=Coccia|first6=Jennifer A.|last7=Graziano|first7=Robert F.|last8=Srinivasan|first8=Mohan|last9=Lowy|first9=Israel|last10=Finberg|first10=Robert W.|last11=Subbarao|first11=Kanta|displayauthors=4|date=15 February 2005|title=Development and Characterization of a Severe Acute Respiratory Syndrome–Associated Coronavirus–Neutralizing Human Monoclonal Antibody That Provides Effective Immunoprophylaxis in Mice|journal=[[The Journal of Infectious Diseases]]|volume=191|issue=4|pages=507–14|doi=10.1086/427242|pmid=15655773|last13=Somasundaran|first12=Leatrice|last14=Luzuriaga|first14=Katherine|last15=Sullivan|first15=John L.|last16=Ambrosino|first16=Donna M.|last12=Vogel|first13=Mohan|pmc=7110081}}</ref><ref name="PMID 15885812">{{cite journal|last1=Tripp|first1=Ralph A.|last2=Haynes|first2=Lia M.|last3=Moore|first3=Deborah|last4=Anderson|first4=Barbara|last5=Tamin|first5=Azaibi|last6=Harcourt|first6=Brian H.|last7=Jones|first7=Les P.|last8=Yilla|first8=Mamadi|last9=Babcock|first9=Gregory J.|last10=Greenough|first10=Thomas|last11=Ambrosino|first11=Donna M.|displayauthors=4|date=September 2005|title=Monoclonal antibodies to SARS-associated coronavirus (SARS-CoV): Identification of neutralizing and antibodies reactive to S, N, M and E viral proteins|journal=[[Journal of Virological Methods]]|volume=128|issue=1–2|pages=21–8|doi=10.1016/j.jviromet.2005.03.021|pmid=15885812|first12=Rene|last12=Alvarez|first27=Larry J.|last27=Anderson|first26=William J.|last26=Bellini|first25=Paul A.|last25=Rota|first24=Anthony|last24=Sanchez|first23=Thomas G.|last23=Ksiazek|first22=Pierre E.|last22=Rollin|first21=James A.|first20=Raj|last21=Comer|last20=Razdan|first19=Congrong|last19=Miao|first18=Jennifer L.|last18=Harcourt|first17=Jonathan|last17=Smith|first16=Harold|last16=Alterson|first15=Kurt|last15=Kamrud|first14=Sheana|last14=Cavitt|first13=Justin|last13=Callaway|pmc=7112802}}</ref><ref name="PMID 16453264">{{cite journal|last1=Roberts|first1=Anjeanette|last2=Thomas|first2=William D.|last3=Guarner|first3=Jeannette|last4=Lamirande|first4=Elaine W.|last5=Babcock|first5=Gregory J.|last6=Greenough|first6=Thomas C.|last7=Vogel|first7=Leatrice|last8=Hayes|first8=Norman|last9=Sullivan|first9=John L.|last10=Zaki|first10=Sherif|last11=Subbarao|first11=Kanta|displayauthors=4|date=March 2006|title=Therapy with a Severe Acute Respiratory Syndrome–Associated Coronavirus–Neutralizing Human Monoclonal Antibody Reduces Disease Severity and Viral Burden in Golden Syrian Hamsters|journal=[[The Journal of Infectious Diseases]]|volume=193|issue=5|pages=685–92|doi=10.1086/500143|pmid=16453264|last12=Ambrosino|first12=Donna M.|pmc=7109703}}</ref>
 
M<ref>{{Cite journal |doi = 10.1016/j.vaccine.2014.08.058|pmid = 25192975|title = Immunogenicity of an adenoviral-based Middle East Respiratory Syndrome coronavirus vaccine in BALB/C mice|year = 2014|last1 = Kim|first1 = Eun|last2 = Okada|first2 = Kaori|last3 = Kenniston|first3 = Tom|last4 = Raj|first4 = V. Stalin|last5 = Alhajri|first5 = Mohd M.|last6 = Farag|first6 = Elmoubasher A.B.A.|last7 = Alhajri|first7 = Farhoud|last8 = Osterhaus|first8 = Albert D.M.E.|last9 = Haagmans|first9 = Bart L.|last10 = Gambotto|first10 = Andrea|journal = Vaccine|volume = 32|issue = 45|pages = 5975–5982|pmc = 7115510}}</ref>
میرس کے خلاف کوئی ثابت شدہ ویکسین بھی موجود نہیں ہے۔جب میرس عام رائج ہو گیا، تو یہ خیال کیا جاتا تھا کہ موجودہ سارس ریسرچ ایک مرس کووی انفیکشن کے خلاف ویکسین اور علاج کے لیے ایک مفید ٹیمپلیٹ فراہم کرسکتی ہے۔<ref name="Butler3oct2013">{{cite journal|last=Butler|first=Declan|date=October 2012|title=SARS veterans tackle coronavirus|journal=[[نیچر]]|volume=490|issue=7418|pages=20|bibcode=2012Natur.490...20B|doi=10.1038/490020a|pmid=23038444}}</ref> مارچ 2020 تک، ایک (ڈی این اے بیسڈ) ایم ای آر ایس (MERS) ویکسین تھی جس نے انسانوں میں پہلے مرحلے کے کلینیکل ٹرائلز مکمل کیے تھے،<ref>{{cite journal|title=Safety and immunogenicity of an anti-Middle East respiratory syndrome coronavirus DNA vaccine: a phase 1, open-label, single-arm, dose-escalation trial.|year=2019|pmid=31351922|doi=10.1016/S1473-3099(19)30266-X|last1=Modjarrad|first1=Kayvon|last2=Roberts|first2=Christine C.|last3=Mills|first3=Kristin T.|last4=Castellano|first4=Amy R.|last5=Paolino|first5=Kristopher|last6=Muthumani|first6=Kar|last7=Reuschel|first7=Emma L.|last8=Robb|first8=Merlin L.|last9=Racine|first9=Trina|last10=Oh|first10=Myoung-don|last11=Lamarre|first11=Claude|last12=Zaidi|first12=Faraz I.|last13=Boyer|first13=Jean|last14=Kudchodkar|first14=Sagar B.|last15=Jeong|first15=Moonsup|last16=Darden|first16=Janice M.|last17=Park|first17=Young K.|last18=Scott|first18=Paul T.|last19=Remigio|first19=Celine|last20=Parikh|first20=Ajay P.|last21=Wise|first21=Megan C.|last22=Patel|first22=Ami|last23=Duperret|first23=Elizabeth K.|last24=Kim|first24=Kevin Y.|last25=Choi|first25=Hyeree|last26=White|first26=Scott|last27=Bagarazzi|first27=Mark|last28=May|first28=Jeanine M.|last29=Kane|first29=Deborah|last30=Lee|first30=Hyojin|journal=The Lancet Infectious Diseases|volume=19|issue=9|pages=1013–1022|displayauthors=29}}</ref> اور تین دیگر پیشرفت میں تھے، یہ سب وائرل ویکٹر ویکسین ہیں، جن میں دو اڈینووئرل ویکٹرڈ (ChAdOx1-ایم ای آر ایس، بی وی آر ایس-GamVac) ) اور ایک ایم وی ای- ویکٹرڈ (ایم وی ای-ایم ای آر ایس-ایس) ہے.<ref>{{cite journal|title=Recent Advances in the Vaccine Development Against Middle East Respiratory Syndrome-Coronavirus|year=2019|pmid=31428074|doi=10.3389/fmicb.2019.01781|last1=Yong|first1=Chean Yeah|last2=Ong|first2=Hui Kian|last3=Yeap|first3=Swee Keong|last4=Ho|first4=Kok Lian|last5=Tan|first5=Wen Siang|journal=Frontiers in Microbiology|volume=10|pages=1781|pmc=6688523}}</ref>
 
انسانوں کو متاثر کرنے والے کورونویرڈی خاندان میں وائرس سے بچاؤ کے قطرے پلانے کی پچھلی کوششوں کا مقصد شدید سانس لینے والے سنڈروم کورونا وائرس (سارس) اور [[مشرق وسطی]] کے سانسوں کا سنڈروم (میرس) ہے۔ سارس اور میرس کے خلاف ویکسینوں کا غیر انسانی جانوروں کے نمونوں میں ٹیسٹ کیا گیا ہے.<ref>{{Cite journal |doi = 10.1016/S0140-6736(03)14962-8|pmid = 14667748|title = Effects of a SARS-associated coronavirus vaccine in monkeys|year = 2003|last1 = Gao|first1 = Wentao|last2 = Tamin|first2 = Azaibi|last3 = Soloff|first3 = Adam|last4 = d'Aiuto|first4 = Leonardo|last5 = Nwanegbo|first5 = Edward|last6 = Robbins|first6 = Paul D.|last7 = Bellini|first7 = William J.|last8 = Barratt-Boyes|first8 = Simon|last9 = Gambotto|first9 = Andrea|journal = The Lancet|volume = 362|issue = 9399|pages = 1895–1896|pmc = 7112457}}</ref> and MERS<ref>{{Cite journal |doi = 10.1016/j.vaccine.2014.08.058|pmid = 25192975|title = Immunogenicity of an adenoviral-based Middle East Respiratory Syndrome coronavirus vaccine in BALB/C mice|year = 2014|last1 = Kim|first1 = Eun|last2 = Okada|first2 = Kaori|last3 = Kenniston|first3 = Tom|last4 = Raj|first4 = V. Stalin|last5 = Alhajri|first5 = Mohd M.|last6 = Farag|first6 = Elmoubasher A.B.A.|last7 = Alhajri|first7 = Farhoud|last8 = Osterhaus|first8 = Albert D.M.E.|last9 = Haagmans|first9 = Bart L.|last10 = Gambotto|first10 = Andrea|journal = Vaccine|volume = 32|issue = 45|pages = 5975–5982|pmc = 7115510}}</ref> سال 2020 تک، سارس کے لیے کوئی علاج یا حفاظتی ویکسین موجود نہیں ہے جو انسانوں میں محفوظ اور کارآمد دونوں ہی دکھائی دیتی ہے۔<ref name="JiangFutureVirology">{{cite journal|last1=Jiang|first1=Shibo|last2=Lu|first2=Lu|last3=Du|first3=Lanying|year=2013|title=Development of SARS vaccines and therapeutics is still needed|journal=[[Future Virology]]|volume=8|issue=1|pages=1–2|doi=10.2217/fvl.12.126|pmid=32201503|pmc=7079997}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.nhs.uk/conditions/sars/|title=SARS (severe acute respiratory syndrome)|date=5 March 2020|publisher=[[National Health Service]]|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20200309174230/https://www.nhs.uk/conditions/sars/|archive-date=9 March 2020|accessdate=31 January 2020}}</ref> 2005 اور 2006 میں شائع ہونے والے [[تعلیمی جریدہ|تحقیقی مقالوں]] کے مطابق، سارس کے علاج کے لیے نویل ویکسین اور دوائیوں کی نشان دہی اور نشو و نما دنیا بھر کی حکومتوں اور [[قومی صحت عامہ کے اداروں کی فہرست|صحت عامہ کے اداروں]] کی ترجیح تھی.<ref name="PMID 15655773">{{cite journal|last1=Greenough|first1=Thomas C.|last2=Babcock|first2=Gregory J.|last3=Roberts|first3=Anjeanette|last4=Hernandez|first4=Hector J.|last5=Thomas, Jr.|first5=William D.|last6=Coccia|first6=Jennifer A.|last7=Graziano|first7=Robert F.|last8=Srinivasan|first8=Mohan|last9=Lowy|first9=Israel|last10=Finberg|first10=Robert W.|last11=Subbarao|first11=Kanta|displayauthors=4|date=15 February 2005|title=Development and Characterization of a Severe Acute Respiratory Syndrome–Associated Coronavirus–Neutralizing Human Monoclonal Antibody That Provides Effective Immunoprophylaxis in Mice|journal=[[The Journal of Infectious Diseases]]|volume=191|issue=4|pages=507–14|doi=10.1086/427242|pmid=15655773|last13=Somasundaran|first12=Leatrice|last14=Luzuriaga|first14=Katherine|last15=Sullivan|first15=John L.|last16=Ambrosino|first16=Donna M.|last12=Vogel|first13=Mohan|pmc=7110081}}</ref><ref name="PMID 15885812">{{cite journal|last1=Tripp|first1=Ralph A.|last2=Haynes|first2=Lia M.|last3=Moore|first3=Deborah|last4=Anderson|first4=Barbara|last5=Tamin|first5=Azaibi|last6=Harcourt|first6=Brian H.|last7=Jones|first7=Les P.|last8=Yilla|first8=Mamadi|last9=Babcock|first9=Gregory J.|last10=Greenough|first10=Thomas|last11=Ambrosino|first11=Donna M.|displayauthors=4|date=September 2005|title=Monoclonal antibodies to SARS-associated coronavirus (SARS-CoV): Identification of neutralizing and antibodies reactive to S, N, M and E viral proteins|journal=[[Journal of Virological Methods]]|volume=128|issue=1–2|pages=21–8|doi=10.1016/j.jviromet.2005.03.021|pmid=15885812|first12=Rene|last12=Alvarez|first27=Larry J.|last27=Anderson|first26=William J.|last26=Bellini|first25=Paul A.|last25=Rota|first24=Anthony|last24=Sanchez|first23=Thomas G.|last23=Ksiazek|first22=Pierre E.|last22=Rollin|first21=James A.|first20=Raj|last21=Comer|last20=Razdan|first19=Congrong|last19=Miao|first18=Jennifer L.|last18=Harcourt|first17=Jonathan|last17=Smith|first16=Harold|last16=Alterson|first15=Kurt|last15=Kamrud|first14=Sheana|last14=Cavitt|first13=Justin|last13=Callaway|pmc=7112802}}</ref><ref name="PMID 16453264">{{cite journal|last1=Roberts|first1=Anjeanette|last2=Thomas|first2=William D.|last3=Guarner|first3=Jeannette|last4=Lamirande|first4=Elaine W.|last5=Babcock|first5=Gregory J.|last6=Greenough|first6=Thomas C.|last7=Vogel|first7=Leatrice|last8=Hayes|first8=Norman|last9=Sullivan|first9=John L.|last10=Zaki|first10=Sherif|last11=Subbarao|first11=Kanta|displayauthors=4|date=March 2006|title=Therapy with a Severe Acute Respiratory Syndrome–Associated Coronavirus–Neutralizing Human Monoclonal Antibody Reduces Disease Severity and Viral Burden in Golden Syrian Hamsters|journal=[[The Journal of Infectious Diseases]]|volume=193|issue=5|pages=685–92|doi=10.1086/500143|pmid=16453264|last12=Ambrosino|first12=Donna M.|pmc=7109703}}</ref>
 
[[مشرق وسطی سانس لینے کا سنڈروم|میرس]] کے خلاف کوئی ثابت شدہ ویکسین بھی موجود نہیں ہے۔جب میرس عام رائج ہو گیا، تو یہ خیال کیا جاتا تھا کہ موجودہ سارس ریسرچ ایک مرس کووی انفیکشن کے خلاف ویکسین اور علاج کے لیے ایک مفید ٹیمپلیٹ فراہم کرسکتی ہے۔<ref name="Butler3oct2013">{{cite journal|last=Butler|first=Declan|date=October 2012|title=SARS veterans tackle coronavirus|journal=[[نیچر]]|volume=490|issue=7418|pages=20|bibcode=2012Natur.490...20B|doi=10.1038/490020a|pmid=23038444}}</ref> مارچ 2020 تک، ایک (ڈی این اے بیسڈ) ایم ای آر ایس (MERS) ویکسین تھی جس نے انسانوں میں پہلے مرحلے کے کلینیکل ٹرائلز مکمل کیے تھے،<ref>{{cite journal|title=Safety and immunogenicity of an anti-Middle East respiratory syndrome coronavirus DNA vaccine: a phase 1, open-label, single-arm, dose-escalation trial.|year=2019|pmid=31351922|doi=10.1016/S1473-3099(19)30266-X|last1=Modjarrad|first1=Kayvon|last2=Roberts|first2=Christine C.|last3=Mills|first3=Kristin T.|last4=Castellano|first4=Amy R.|last5=Paolino|first5=Kristopher|last6=Muthumani|first6=Kar|last7=Reuschel|first7=Emma L.|last8=Robb|first8=Merlin L.|last9=Racine|first9=Trina|last10=Oh|first10=Myoung-don|last11=Lamarre|first11=Claude|last12=Zaidi|first12=Faraz I.|last13=Boyer|first13=Jean|last14=Kudchodkar|first14=Sagar B.|last15=Jeong|first15=Moonsup|last16=Darden|first16=Janice M.|last17=Park|first17=Young K.|last18=Scott|first18=Paul T.|last19=Remigio|first19=Celine|last20=Parikh|first20=Ajay P.|last21=Wise|first21=Megan C.|last22=Patel|first22=Ami|last23=Duperret|first23=Elizabeth K.|last24=Kim|first24=Kevin Y.|last25=Choi|first25=Hyeree|last26=White|first26=Scott|last27=Bagarazzi|first27=Mark|last28=May|first28=Jeanine M.|last29=Kane|first29=Deborah|last30=Lee|first30=Hyojin|journal=The Lancet Infectious Diseases|volume=19|issue=9|pages=1013–1022|displayauthors=29}}</ref> اور تین دیگر پیشرفت میں تھے، یہ سب وائرل ویکٹر ویکسین ہیں، جن میں دو اڈینووئرل ویکٹرڈ (ChAdOx1-ایم ای آر ایس، بی وی آر ایس-GamVac) ) اور ایک ایم وی ای- ویکٹرڈ (ایم وی ای-ایم ای آر ایس-ایس) ہے.<ref>{{cite journal|title=Recent Advances in the Vaccine Development Against Middle East Respiratory Syndrome-Coronavirus|year=2019|pmid=31428074|doi=10.3389/fmicb.2019.01781|last1=Yong|first1=Chean Yeah|last2=Ong|first2=Hui Kian|last3=Yeap|first3=Swee Keong|last4=Ho|first4=Kok Lian|last5=Tan|first5=Wen Siang|journal=Frontiers in Microbiology|volume=10|pages=1781|pmc=6688523}}</ref>
 
== 2020 میں کوششیں ==
[[کورونا وائرس کا مرض 2019ء|کووڈ-١٩]] کی شناخت دسمبر 2019 میں ہوئی تھی.<ref name="Fauci">{{cite journal | last=Fauci | first=Anthony S. | last2=Lane | first2=H. Clifford | last3=Redfield | first3=Robert R. | title=Covid-19 — Navigating the Uncharted | journal=New England Journal of Medicine | date=28 February 2020 | volume=382 | issue=13 | pages=1268–1269 | issn=0028-4793 | doi=10.1056/nejme2002387| pmid=32109011}}</ref> سن 2020 میں دنیا بھر میں ایک بڑا وبا پھیل گیا، جس کی وجہ سے ایک ویکسین تیار کرنے میں خاطر خواہ [[سرمایہ کاری]] اور تحقیقی سرگرمیاں ہوئیں.<ref name=Fauci/><ref name="Gates">{{cite journal | last=Gates | first=Bill | title=Responding to Covid-19 — A Once-in-a-Century Pandemic? | journal=New England Journal of Medicine | date=28 February 2020 | issn=0028-4793 | doi=10.1056/nejmp2003762| pmid=32109012}}</ref> [[سارس کووی 2|سارس کووی -2]] کے خلاف ممکنہ ویکسین تیار کرنے کے لیے بہت ساری تنظیمیں شائع شدہ [[موراثہ|جینوم]] کا استعمال کر رہی ہیں.<ref name=Fauci/><ref name="Reut_NIH_Moderna_3months">{{cite news | last1= Steenhuysen | first1= Julie | last2= Kelland | first2= Kate | title= With Wuhan virus genetic code in hand, scientists begin work on a vaccine | date= 24 January 2020 | agency= [[روئٹرز]] | url= https://www.reuters.com/article/us-china-health-vaccines-idUSKBN1ZN2J8 |access-date=25 January 2020 |archive-url= https://web.archive.org/web/20200125203723/https://www.reuters.com/article/us-china-health-vaccines-idUSKBN1ZN2J8 |archive-date= 25 January 2020 |url-status=live| name-list-format=vanc}}</ref><ref name="clinicaltrialsarena">{{cite web|author=Praveen Duddu|url=https://www.clinicaltrialsarena.com/analysis/coronavirus-mers-cov-drugs/|title=Coronavirus outbreak: Vaccines/drugs in the pipeline for Covid-19|publisher=Clinical Trials Arena|date=19 February 2020|accessdate=19 February 2020}}</ref><ref name="lee">{{cite news|last=Lee|first=Jaimy|url=https://www.marketwatch.com/story/these-nine-companies-are-working-on-coronavirus-treatments-or-vaccines-heres-where-things-stand-2020-03-06|title=These nine companies are working on coronavirus treatments or vaccines — here's where things stand|date=1 April 2020|work=[[MarketWatch]]|accessdate=2 April 2020|url-status=live}}</ref>
 
کچھ 50 کمپنیاں اور تعلیمی ادارے ویکسین کی ارتقا میں شامل ہیں،<ref name="ctv3-31">{{cite news |author1=Cillian O'Brien |title=Vaccine watch: These are the efforts being made around the world |url=https://www.ctvnews.ca/health/coronavirus/vaccine-watch-these-are-the-efforts-being-made-around-the-world-1.4875920 |accessdate=1 April 2020 |work=CTV News, Bell Media |date=31 March 2020}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/world/2020/mar/18/when-will-a-coronavirus-vaccine-be-ready|first=Laura|last=Spinney|date=18 March 2020|title=When will a coronavirus vaccine be ready?|work=The Guardian|accessdate=18 March 2020}}</ref> ان میں سے تین کو انسداد مہاماری تیاری [[کولیشن فارایپیدمک پریپرڈنیسس انوویشنز]] (سی ای پی آئی) کی حمایت حاصل ہے، جس میں [[حیاتیاتی ٹیکنالوجی|بائیوٹیکنالوجی]] کمپنیاں موڈرنا،[[موڈرنا]]،<ref name="Ziady">{{Cite news|last=Ziady|first=Hanna|url=https://www.cnn.com/2020/02/25/business/moderna-coronavirus-vaccine/index.html|title=Biotech company Moderna says its coronavirus vaccine is ready for first tests|date=26 February 2020|access-date=2 March 2020|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20200228083910/https://www.cnn.com/2020/02/25/business/moderna-coronavirus-vaccine/index.html|archive-date=28 February 2020|publisher=[[سی این این]]}}</ref> اور انوئیو دواسازی  (انوئیو فارمکوتیکلس) اور [[کوئینز لینڈ یونیورسٹی]] کے منصوبے شامل ہیں۔ مارچ 2020 تک، کوویڈ-19 کے لیے ویکسین اور علاج معالجے کے امیدواروں پر ترقی کے تمام مراحل میں، دنیا بھر میں پانچ سو کلینیکل اسٹڈیز عالمی صحت کی تنظیم کلینیکل ٹرائل رجسٹری (ورلڈ ہیلتھ آرگنائزیشن کلینیکل ٹرائل رجسٹری) میں رجسٹرڈ ہیں.<ref name="cheng">{{cite journal | last=Cheng | first=Matthew P. | last2=Lee | first2=Todd C. Lee | last3=Tan | first3=Darrell H.S. | last4=Murthy | first4=Srinivas | title=Generating randomized trial evidence to optimize treatment in the COVID-19 pandemic | journal=Canadian Medical Association Journal | date=26 March 2020 | issn=0820-3946 | doi=10.1503/cmaj.200438 | page=cmaj.200438|url=https://www.cmaj.ca/content/cmaj/early/2020/03/26/cmaj.200438.full.pdf|accessdate=27 March 2020}}</ref>
 
== حوالہ جات ==